Γέροντας Σωφρόνιος ο Θεολόγος του Ακτίστου Φωτός

Γέροντας Σωφρόνιος ο Θεολόγος του Ακτίστου Φωτός.

Μνήμη Γέροντα Σωφρόνιου Σαχάρωφ (11 Ιουλίου 1993)

(συνοπτική βιογραφία)

Ο αρχιμανδρίτης Σωφρόνιος Σαχάρωφ, ο «Σωφρόνιος του Essex», γεννήθηκε στη Μόσχα το 1896 και σπούδασε στην Κρατική Σχολή Καλών Τεχνών της γενέτειράς του και στο Θεολογικό Ινστιτούτο του Αγίου Σεργίου στο Παρίσι. Σταδιοδρόμησε επιτυχημένα ως ζωγράφος στη Γαλλία και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες και, λόγω σφοδρών υπαρξιακών αναζητήσεων, ενεπλάκη στις μεταφυσικές αναζητήσεις της εποχής του. Ασχολήθηκε για οχτώ χρόνια με τον υπερβατικό διαλογισμό, τον οποίο τελικά εγκατέλειψε πεπεισμένος ότι το «Απόλυτο Είναι» που αναζητούσε δεν είναι απρόσωπο, αλλά πρόσωπο, και μάλιστα ότι ταυτίζεται με τον Τριαδικό Θεό του χριστιανισμού, ο Οποίος δήλωσε ως όνομά Του τη φράση «Εγώ ειμί ο Ων», δηλαδή ο Υπάρχων (Έξοδος 3, 14).

Το Θεό όμως Αυτό, Τον συνέλαβε ως ύψιστη Αγάπη και Ταπείνωση, που ταπεινώνεται μπροστά στα ανθρώπινα πλάσματά Του από αγάπη γι’ αυτά, άσχετα αν την αγάπη Αυτή την αξίζουν ή όχι ή ακόμα κι αν την αποδέχονται (όταν όμως την απορρίπτουν πληγώνεται, αλλά δεν τους την επιβάλλει με τη βία). Έτσι, ο Θεός, ο Φοβερός, ο Αόρατος, ο Παντοδύναμος, ο Άγιος, το Απόλυτο Ον, ο Πατέρας, ο Υιός και το Άγιο Πνεύμα, νοείται για το Σωφρόνιο ως Φως που καλεί διαρκώς τον άνθρωπο σε αυτοθυσία και απόλυτη αγάπη. Έτσι του αποκαλύφθηκε, κατά τη μαρτυρία του, ο Ίδιος ο Θεός, που χαμηλώνει και αποκαλύπτεται στα πλάσματά Του, όταν δοθούν ολόψυχα στην αναζήτησή Του, αν και εκείνα δεν έχουν στ’ αλήθεια τη δυνατότητα γι’ αυτή την αποκάλυψη –ο Σωφρόνιος θεωρούσε τον εαυτό του πολύ αμαρτωλό.

Ο χριστιανισμός, κατά τον π. Σωφρόνιο, έχει μόνο μία εντολή: να αγαπήσεις το Θεό με όλη σου τη δύναμη, την ψυχή, το νου και την καρδιά και τον πλησίον σου σαν τον εαυτό σου (κατά Ματθαίον, 22, 35-40· βλ. και Παύλου, προς Ρωμαίους, 13, 8-10). Αυτή όμως η εντολή στην πραγματικότητα δεν είναι εντολή, αλλά φανέρωση στη γη του τρόπου ζωής του Θεού, της αγάπης. Η εφαρμογή της εντολής είναι πρόσκληση για να ζήσουμε όπως ο Θεός και, συνεπώς, στο βαθμό που αυτό συμβαίνει, ανοιγόμαστε στη θεία χάρη (τη μεταμορφωτική ενέργεια του Θεού), ομοιάζουμε με το Θεό και ενωνόμαστε μαζί Του· ο Θεός μας παραχωρεί όλες Του τις ιδιότητες εκτός από την απόλυτη και μυστηριώδη θεία ουσία –παρόλο που παραμένουμε άνθρωποι, γινόμαστε θεοί.

Η ένωση όμως μ’ Αυτόν το Θεό (ύψιστο αγαθό για τον άνθρωπο) προϋποθέτει τέλεια αυταπάρνηση, μέγιστη ταπείνωση και μετάνοια (μεταστροφή της συνείδησης) μέχρι του να «μισείς» τον προηγούμενο σκοτεινό εαυτό σου (οπωσδήποτε θα βλέπεις το σκοτάδι μέσα σου, γιατί το αισθητήριο της συνείδησής σου, με την πολυετή προσευχή, θα γίνει πολύ λεπτό). Όταν αυτή η ένωση κατορθωθεί, μετά από ποταμούς δακρύων και ανάβαση στο βουνό της «θεο-εγκατάλειψης» (ο Θεός αποσύρεται κατά καιρούς, για να μη βυθιστεί ο άνθρωπος στον εγωισμό και για να του δώσει την ελευθερία ν’ αποφασίσει αν θέλει να συνεχίσει την επίπονη αναζήτησή Του), τότε ο άνθρωπος ζει σε συνθήκες αιώνιας γαλήνης, γίνεται θεός σε όλα, εκτός φυσικά από την Ίδια την ουσία του Θεού. Και τότε –επώδυνο χάρισμα– χαίρεται και πονά με τη χαρά και τον πόνο των άλλων ανθρώπων και πλασμάτων, που τα αισθάνεται και προσεύχεται γι’ αυτά. Ο Ίδιος ο Τριαδικός Θεός τού δίνει τη δύναμη ν’ αντέξει αυτό τον τρόπο ζωής, που θα τελειοποιηθεί και θα παγιωθεί μόνο μετά τη Δευτέρα Παρουσία του Χριστού, όταν η ενότητα όλων των πλασμάτων που αγαπούν το Θεό θα γίνει τέλεια και αιώνια.

Ο ίδιος ο π. Σωφρόνιος είχε φτάσει σ’ αυτό το σημείο, αν και στα βιβλία του μετριάζει τα χαρίσματά του, δίνοντας τη βάση στα χαρίσματα του δασκάλου και πνευματικού πατέρα του, του αγίου Σιλουανού του Αθωνίτη (1866-1938). Τις δικές του «υπερκόσμιες» εμπειρίες τις υποβαθμίζει διακριτικά, χαρακτηρίζοντάς τις έμμεσα «μαθητικές» εμπειρίες κι όχι βιώματα αγίου.

Προσευχόταν για «τον Αδάμ παγγενή» (=όλη την ανθρωπότητα), συχνά κλαίγοντας, αλλά όχι μπροστά σε άλλους, παρά μόνο στα γεράματά του, που ήταν καταβεβλημένος.

Η διδασκαλία του π. Σωφρόνιου είναι απόλυτα ορθόδοξη και προϋποθέτει την Αγία Γραφή και όλους τους Πατέρες της ορθόδοξης Εκκλησίας των προηγούμενων αιώνων. Άλλωστε και ο ίδιος τιμάται ως άγιος στη συνείδηση της Εκκλησίας, ενώ αναγνωρίζεται και ως ένας από τους σπουδαιότερους πνευματικούς ανθρώπους της εποχής μας και από τους κορυφαίους θεολόγους του 20ού αιώνα.

Μετά από παραμονή αρκετών ετών στο Άγιο Όρος, πότε σε μοναστήρι και πότε στην «έρημο», έφυγε για την Ευρώπη, όπου υπηρέτησε ως πνευματικός πατέρας προσώπων και ιδρυμάτων σε διάφορες χώρες και κατέληξε, μαζί με μερικά από τα πνευματικά του παιδιά, στην Αγγλία, όπου το 1959 ίδρυσε τη μονή του Τιμίου Προδρόμου στο Essex. Η μονή είναι σταυροπηγιακή και υπάγεται στο Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης. Εκεί «κοιμήθηκε» στις 11 Ιουλίου 1993.

Τα βιβλία του, γραμμένα στα ρωσικά, έχουν μεταφραστεί σε 16 γλώσσες, μεταξύ των οποίων τα ιαπωνικά και τα κορεατικά.

Μερικοί τίτλοι:

Ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης

Περί προσευχής

Άσκησις και θεωρία

Η ζωή Του ζωή μου (His life is mine)

Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστί (=θα δούμε το Θεό όπως είναι)

Αγώνας θεογνωσίας (μετά θάνατον έκδοση της πολυκύμαντης αλληλογραφίας του με το Δαβίδ Μπάλφουρ, έναν διφορούμενο Άγγλο που πέρασε από την ορθοδοξία και στη συνέχεια ακολούθησε σκοτεινή πορεία).