Γ’ Η μορφή τού Γέροντος
Ημείς εγνωρίσαμεν τον Γέροντα κατά την περίοδον ταύτην της ζωής αυτού Είχον παρέλθει οι μακροί χρόνοι της τιτανίου μάχης κατά των παθών Τότε ήτο αληθώς μέγας εις το πνεύμα Μαθητευθείς εις τα μυστήρια του Θεού και καθοδηγηθείς άνωθεν εις τον πνευματικόν αγώνα, ανήρχετο ήδη σταθερώ ποδί εις την απάθειαν.Εξωτερικώς ο Γέρων ήτο πολύ απλούς Εις το ανάστημα υψηλότερος του μέσου ανδρός αλλ’ ουχί μεγαλόσωμος Το σώμα αυτού ούτε ξηρόν ούτε πολύσαρκον ήτο Ρωμαλαίος κορμός, ισχυρός λαιμός, πόδες δυνατοί, σύμμετροι προς τον κορμόν μετά μεγάλων πελμάτων, χείρες εργάτου στιβαραί, μεγάλαι παλάμαι και ανάλογοι δάκτυλοι· πρόσωπον και κεφαλή πολύ αρμονικών αναλογιών Ωραίον, μέτριον στρογγύλον μέτωπον, μόλις μεγαλύτερον του μήκους της ρινός .Η κάτω σιαγών έντονος, δυνατή και αποφασιστική, αλλ’ άνευ σημείων αισθησιασμού ή τραχύτητος Οφθαλμοί βαθύχρωμοι, ουχί μεγάλοι, βλέμμα επιεικές, προσεκτικόν, διορατικόν, πολλάκις καταπεπονημένον εκ της πολλής αγρυπνίας και των δακρύων Γένεια μεγάλα, δασέα, εν μέρει φαιόχροα Οφρύες χαμηλαί, ευθυτενείς Η κόμη της κεφαλής μαύρη μέχρι του γήρατος, μάλλον πυκνή .Έτυχε να φωτογραφήσουν αυτόν, αλλ’ άνευ επιτυχίας
Τα ισχυρά, ανδρεία χαρακτηριστικά του προσώπου αυτού απετυπούντο σκληρά, ενώ εις την πραγματικότητα είχε την όψιν πραείαν, συμπαθή, μετά γαληνίου βλέμματος Το πρόσωπον ωχρόν εκ του ολίγου ύπνου και της πολλής νηστείας, συχνάκις κατανενυγμένον, ουδέποτε τραχύ Ούτως ήτο συνήθως, αλλ’ ενίοτε μετεμορφούτο, ώστε να γίνηται αγνώριστος Το χλωμόν, καθαρόν πρόσωπον ελάμβανε τοιαύτην πεφωτισμένην έκφρασιν, εγίνετο τοσούτον καταπληκτικόν, ώστε δεν είχες την δύναμιν να προσβλέψης εις αυτό· οι οφθαλμοί υπεστέλλοντο Ακουσίως ήρχετο εις την μνήμην η Αγία Γραφή λέγουσα ότι ένεκα της δόξης του προσώπου του Μωϋσέως ο λαός εφοβείτο να ατενίση εις αυτόν Η ζωή του Γέροντος ήτο μετρίως αυστηρά, μετά τελείας αδιαφορίας δια την εξωτερικήν εμφάνισιν και μεγάλης αφροντισίας δια το σώμα Περιεβάλλετο χονδροειδή ενδύματα, ως οι εργάται μοναχοί, έφερε δε πολλά ενδύματα, έτι και κατά το θέρος, επειδή εις τους χρόνους της πλήρους αδιαφορίας δια το σώμα αυτού συχνάκις ησθένει και έπασχεν εκ ρευματισμών Κατά την διαμονήν αυτού εν τω Παλαιώ Ρωσικώ έπαθε ψύξιν εις την κεφαλήν και μαρτυρικαί κεφαλαλγίαι ηνάγκαζον αυτόν να μένη πολλάκις εξηπλωμένος επί της στρωμνής Κατ’ εκείνον τον καιρόν, χάριν μεγαλυτέρας μονώσεως, διήρχετο τας νύκτας έξω των τειχών της κυρίως Μονής, εις τινα γωνίαν μεγάλης αποθήκης τροφίμων, την οποίαν διεχειρίζετο
Τοιούτον ήτο το απλούν και ταπεινόν εξωτερικόν αυτού του ανθρώπου
Αλλά να ομιλήσωμεν δια τον χαρακτήρα και την εσωτερικήν αυτού μορφήν είναι «και πρόβλημα εις διήγησιν» Κατά τα έτη εκείνα, ότε εδόθη εις ημάς η ευκαιρία να παρακολουθήσωμεν αυτόν, ενεφάνιζε θέαμα εξαιρέτου αρμονίας των ψυχικών και σωματικών δυνάμεων Ήτο ολιγογράμματος Μικρός, εφοίτησεν εις το σχολείον του χωρίου αυτού μόνον «δύο χειμώνας», αλλά εκ της συνεχούς εν τω ναώ αναγνώσεως και ακροάσεως της Αγίας Γραφής και των μεγάλων συγγραφών των Αγίων Πατέρων ανεπτύχθη πολύ και, όσον αφορά εις την πνευματικήν ασκητικήν ζωήν, έδιδεν εντύπωσιν εγγραμμάτου ανθρώπου Εκ φύσεως είχεν οξύν, δημιουργικόν νουν, η δε μακρά εμπειρία του πνευματικού αγώνος, της εσωτερικής νοεράς προσευχής, των μεγάλων δοκιμασιών αλλά και των εξαιρέτων θείων επισκέψεων κατέστησαν αυτόν υπερανθρώπως σοφόν και οξυδερκή
Ο Γέρων Σιλουανός ήτο άνθρωπος αληθώς τρυφεράς καρδίας, συγκινητικής αγάπης, εξαιρέτου λεπτότητος και ευσπλαγχνίας εις πάσαν θλίψιν και πάντα πόνον, άνευ ουδεμιάς νοσηράς και θηλυπρεπούς αισθηματικότητος Το συνεχές βαθύ πνευματικόν πένθος ποτέ δεν μετετρέπετο εις συναισθηματικούς κλαυθμηρισμούς Η ακοίμητος εσωτερική έντασις ουδέ σκιάν νευρικότητος είχεν Αξία πολλού θαυμασμού είναι και η μεγάλη σωφροσύνη του ανδρός τούτου, παρά το ρωμαλέον σώμα Εφύλαττεν εαυτόν ισχυρώς, προσέτι και από παντός λογισμού μη ευαρέστου εις τον Θεόν Παρά ταύτα συμπεριεφέρετο και συνανεστρέφετο μεθ’ όλων των ανθρώπων εντελώς ελευθέρως και φυσικώς, μετ’ αγάπης και απλότητος, ανεξαρτήτως της θέσεως και του τρόπου ζωής αυτών Εντός αυτού ουδέ σκιά αποστροφής υπήρχεν, έτι και δι’ ανθρώπους οίτινες έζων ρυπαρώς, αλλ’ εν τω βάθει της ψυχής αυτού εθλίβετο δια τας πτώσεις αυτών, καθώς ο πατήρ ή η μήτηρ θλίβονται δια τα ολισθήματα των ηγαπημένων αυτών τέκνων Εδέχετο τους πειρασμούς και έφερεν αυτούς μετά μεγάλης ανδρείας Ήτο άνθρωπος παντελώς άφοβος και ελεύθερος, και συγχρόνως δεν υπήρχεν εντός αυτού ουδέ ίχνος θρασύτητος Άφοβος ών, ενώπιον του Θεού έζη εν φόβω Τω όντι, εφοβείτο να λυπήση Αυτόν έστω και δια κακού λογισμού
Ήτο ανήρ μεγάλης ανδρείας, και εν τω άμα εξαιρέτου πραότητος· σπάνιος και ασυνήθους ωραιότητος συνδυασμός
Ο Γέρων ήτο άνθρωπος βαθείας, γνησίας ταπεινώσεως, και ενώπιον του Θεού και ενώπιον των ανθρώπων Ηγάπα να δίδη το προβάδισμα εις τους άλλους, ηγάπα να είναι κατώτερος, να χαιρετίζη πρώτος, να λαμβάνη ευλογίαν παρά των φερόντων ιερατικόν βαθμόν, ιδίως παρά των επισκόπων και του ηγουμένου, και πάντα ταύτα άνευ ουδεμιάς ανθρωπαρεσκείας ή κολακείας Ετίμα ειλικρινώς τους ανθρώπους οίτινες είχον αξίωμα ή θέσιν, και τους πεπαιδευμένους, αλλ’ ουδέποτε εντός αυτού υπήρχεν αίσθημα φθόνου ή Εν τω Άθωνι κατά την διάρκειαν των νυκτερινών ακολουθιών και ιδιαιτέρως των ολονυκτίων αγρυπνιών, αίτινες διαρκούν πλέον των οκτώ ωρών, αναγινώσκουσιν εκφώνως πολλάς διδασκαλίας εκ των αγιοπατερικών συγγραμμάτων μειονεκτικότητος, ίσως επειδή βαθέως εγνώριζε το εφήμερον πάσης κοσμικήςθέσεως, εξουσίας, πλούτου, προσέτι δε επιστημονικών γνώσεων Εγνώριζε«πόσον πολύ αγαπά ο Κύριος τους ανθρώπους Αυτού», και εξ αγάπης προς τονΘεόν και τους ανθρώπους ετίμα αληθώς και εσέβετο πάντα άνθρωπον
Η εξωτερική αυτού διαγωγή ήτο απλή, και ταυτοχρόνως η αναμφίβολος ποιότης αυτού ήτο η εσωτερική ευγένεια, η αριστοκρατία, αν θέλητε, εν τη υψηλοτέρα σημασία της λέξεως Εν τη υπό διαφόρους συνθήκας επικοινωνία μετ’ αυτού ο άνθρωπος και της λεπτοτέρας εισέτι διαισθήσεως δεν ηδύνατο να παρατηρήση εις αυτόν τραχείας κινήσεις καρδίας: αντιπάθειαν, απροσεξίαν, περιφρόνησιν, προσποίησιν και τα παρόμοια Ήτο ανήρ όντως ευγενής, ως δύναται να είναι μόνον ο χριστιανός
Ο Γέρων ποτέ δεν εγέλα ηχηρώς Ποτέ δεν ωμίλει κατά τρόπον διφορούμενον Ουδέποτε περιεγέλασε και ουδέποτε ηστειεύθη άλλους ανθρώπους Επί του συνήθως σοβαρού γαληνίου προσώπου αυτού μόλις εσχεδιάζετο ενίοτε ελαφρόν τι μειδίαμα, μη ανοιγομένων των χειλέων (εκτός εάν ωμίλει)
Ανθίστατο εις τους πειρασμούς και υπέμενεν αυτούς μετά μεγάλης ανδρείας Το πάθος του θυμού δεν είχε θέσιν εις αυτόν Αλλά παρά την φανεράν απλότητα, την σπανίαν διαλλακτικότητα και την υπακοήν, ήτο απολύτως αντίθετος προς παν ψευδές, πονηρόν και άσχημον Κατάκρισις, χυδαιότης, μικρότης και τα τοιαύτα εις αυτόν δεν ευρίσκοντο Επί τούτου εξεδήλου έμμονον ακαμψίαν, αλλά και τρόπον ώστε να μη θλίβη τον αμαρτάνοντα, και προσείχε να μη προσβάλη αυτόν ουχί μόνον εξωτερικώς, αλλά, το κυριώτερον, ούτε και δια της κινήσεως της καρδίας αυτού, διότι ο λεπτός άνθρωπος αισθάνεται και τας κινήσεις της καρδίας Επετύγχανε δε τούτο προσευχόμενος εσωτερικώς και μένων ήσυχος, ανεπηρέαστος από παντός δυστρόπου
Παρετηρείτο εις αυτόν θέλησις σπανίας δυνάμεως, άνευ πείσματος· απλότης, ελευθερία, αφοβία και ανδρεία μετά πραότητος και προσηνείας· ταπείνωσις και υπακοή, άνευ δουλοπρεπείας και ανθρωπαρεσκείας: Ήτο αληθώς άνθρωπος, εικών και ομοίωσις Θεού Ωραίος ο κόσμος, δημιούργημα του μεγάλου Θεού· αλλ’ ουδέν θαυμασιώτερον του ανθρώπου, του αληθούς ανθρώπου, του υιού Θεού!
Ποτέ δεν ενδιεφέρθημεν δια τα γεγονότα της εξωτερικής ζωής του μακαρίου Γέροντος Ίσως αποτελεί σφάλμα εκ μέρους ημών, αλλά δεν δυνάμεθα πλέον να επανορθώσωμεν τούτο Κατά τας συναντήσεις ημών μετά του Γέροντος η προσοχή ημών ήτο τελείως απερροφημένη εκ του πόθου να κατανοήσωμεν την πνευματικήν αυτού διδαχήν· να συλλάβωμεν αυτήν δια του νου, να συγκρατήσωμεν δια της καρδίας, να αφομοιώσωμεν δια της ψυχής τους λόγους ή μάλλον την πνευματικήν αυτού κατάστασιν
Ενίοτε εφαίνετο εις ημάς ότι εις τον Γέροντα εδόθη η δύναμις να επιδρά δια της προσευχής επί των συνομιλητών αυτού Τούτο ήτο απαραίτητον, διότι ο λόγος αυτού εξωτερικώς ήτο απλούς, ως εάν ουδέν το «ιδιαίτερον» να περικλείετο εις αυτόν Κατ’ ουσίαν όμως ήτο λόγος περί καταστάσεως υπερφυσικής και, ως εκ τούτου, ήτο αναγκαίον να μεταδοθή δια της προσευχής, ει δε μη ο λόγος αυτού θα παρέμενεν ακατανόητος, ασύλληπτος, κεκρυμμένος Η μετά του Γέροντος επικοινωνία έφερε χαρακτήρα απλότητος και ελευθερίας από δισταγμού ή φόβου ότι ενδέχεται να σφάλης εις τι Υπήρχε πλήρης εμπιστοσύνη ότι ουδεμία ενέργεια ή λόγος αδέξιος, ή εισέτι και ανόητος, θα καταστρέψη την ειρήνην, θα συναντήση εις απάντησιν μομφήν ή σκληράν απώθησιν Συγχρόνως όμως χορδή τις εις τα βάθη της ψυχής σου ενετείνετο μετ’ εσχάτης εντάσεως προσευχής, ίνα αξιωθής να αναπνεύσης εκείνο το πνεύμα, δια του οποίου ήτο ούτος πεπληρωμένος Όταν εισέρχησθε εις τόπον πλήρη ευωδίας, το στήθος υμών σπεύδει, ίνα ανοίξη και δεχθή αυτήν μετά βαθείας εισπνοής Καθ’ όμοιον τρόπον εκινείτο και η ψυχή κατά την ώραν της επικοινωνίας μετά του Γέροντος Γαλήνιος, ειρηνικός, αλλά συγχρόνως και ισχυρός, βαθύς πόθος εκυρίευε της ψυχής να εμποτισθή υπό της ευωδίας του Πνεύματος του Χριστού
Οποίαν εξαίρετον και όλως ιδιαιτέραν πνευματικήν τέρψιν δίδει η κοινωνία μετά τοιούτου ανθρώπου!
Ο Γέρων ηδύνατο να ομιλή μεθ’ απλότητος άνευ κενοδοξίας περί πραγμάτων εξερχομένων των κοινών ανθρωπίνων ορίων Εάν ο ακροατής είχε πίστιν εις αυτόν, τότε δια της απλής αυτής εξωτερικής συνομιλίας εδέχετο, εις μέτρον εφικτόν δι’ αυτόν, την υπερφυσικήν εκείνην κατάστασιν, εν τη οποία ευρίσκετο ο ίδιος ο Γέρων
Ενθυμούμεθα την διήγησιν αυτού περί τινος σπουδαίου ρώσου ασκητού, του Πατρός Στρατονίκου, όστις ήλθεν εκ του Καυκάσου, ίνα επισκεφθή το Άγιον Όρος Ο Πατήρ Στρατόνικος είχε σπάνιον χάρισμα λόγου και προσευχής μετά δακρύων Ανήγειρε πολλούς ερημίτας και μοναχούς του Καυκάσου από της εξασθενήσεως και της ακηδίας εις νέους αγώνας, εξηγών εις αυτούς τα μυστήρια του πνευματικού πολέμου Και εν τω Άθωνι ο πατήρ Στρατόνικος εγένετο δεκτός υπό του κύκλου των ασκητών μετά πολλής αγάπης Ο πλήρης εμπνεύσεως λόγος αυτού προεκάλεσεν εις πολλούς βαθείαν εντύπωσιν Η πλουσία διάκρισις, ο ωραίος και δυνατός νους, το δώρον της αληθούς προσευχής, η ευρεία αυτού πείρα, το παν κατέστησεν αυτόν εξέχουσαν μορφήν εν μέσω των ασκητών Διέμεινεν εν Αγίω Όρει σχεδόν δύο μήνας και ήδη ελυπείτο, διότι ματαίως υπέστη τον πολύν κόπον της μακράς πορείας χάριν
«ωφελείας» Αι συναντήσεις αυτού μετά των μοναχών του Άθω δεν επλούτισαν τας γνώσεις αυτού Ήλθε λοιπόν εις τον πνευματικόν του Μοναστηρίου του Αγίου Παντελεήμονος, τον Γέροντα Αγαθόδωρον, και διηγούμενος την λύπην αυτού παρεκάλεσεν αυτόν όπως υποδείξη τινά εκ των πατέρων, μετά του οποίου θα ήτο δυνατόν να συνομιλήση περί της υπακοής και των άλλων έργων του μοναχού Ο Γέρων Αγαθόδωρος συνέστησεν εις αυτόν να επισκεφθή το «Παλαιόν Ρωσικόν», όπου κατ’ εκείνον τον καιρόν (προ του πολέμου του ) είχον συναχθή σπουδαίοι τινες ασκηταί εκ των αδελφών της Μονής
Το Παλαιόν Ρωσικόν κείται επί ορεινήν περιοχήν, εις ύψος περίπου μέτρων από του επιπέδου της θαλάσσης, κατ’ ανατολάς της Μονής εις απόστασιν μιας περίπου ώρας Εκεί εκρατείτο αυστηρότερον ασκητικόν τυπικόν ή εν τω Μοναστηρίω Ο τόπος είναι έρημος, ήσυχος, και δια τούτο προς αυτόν είλκοντο οι μοναχοί επιποθούντες μεγαλυτέραν απομόνωσιν χάριν της ασκήσεως της νοεράς προσευχής Εκεί τότε έζη και ο Πατήρ Σιλουανός
Ο Πατήρ Στρατόνικος εγένετο δεκτός εις το Παλαιόν Ρωσικόν μετά μεγάλης αγαθοφροσύνης Συνωμίλησε πολύ μετά των Πατέρων και κατ’ ιδίαν και καθ’ ομάδας Την ημέραν εορτής τινος ο Γέρων Δοσίθεος εκάλεσεν αυτόν εις το κελλίον αυτού μετά τινων άλλων μοναχών, μεταξύ των οποίων ήσαν οι Πατέρες Βενιαμίν της Καλλιάγρας, Ονησιφόρος και Σιλουανός Η συνομιλία υπήρξε πλουσία εις περιεχόμενον Ο Πατήρ Στρατόνικος είχε την προτεραιότητα ουχί μόνον ως φιλοξενούμενος, αλλά και κατά το χάρισμα του λόγου, δια του οποίου συνήρπαζε τους παρευρισκομένους Ο Πατήρ Σιλουανός, ως ο νεώτερος των παρισταμένων, εκάθητο εις την γωνίαν του κελλίου και εσιώπα ακούων προσεκτικώς πάντα λόγον του καυκασιανού ασκητού Μετά την συνομιλίαν ο Πατήρ Στρατόνικος, όστις δεν είχεν εισέτι συναντηθή μετά του Πατρός Σιλουανού κατ’ ιδίαν, εξέφρασεν εις αυτόν την επιθυμίαν να επισκεφθή αυτόν εις την «καλύβην» αυτού Συνεφώνησαν δια την τρίτην ώραν της επομένης ημέρας Κατ’ εκείνην την νύκτα ο Πατήρ Σιλουανός πολύ προσηυχήθη, όπως ο Κύριος ευλογήση την συνάντησιν και την συνομιλίαν αυτών
Ο Πατήρ Στρατόνικος ήλθε κατά την ορισθείσαν ώραν Η συνομιλία μεταξύ των δύο ασκητών ήρχισεν ευκόλως και ευθύς έλαβε τον ποθούμενον χαρακτήρα Και ο είς και ο έτερος πνεύματι ήσαν συνεχώς ορμώμενοι προς τον αυτόν σκοπόν και ο νους αυτών αδιαλείπτως κατείχετο υπό των αυτών προβλημάτων, τα μόνα ουσιώδη δι’ αυτούς
Την προηγουμένην ημέραν ακούων μετά προσοχής ο Σιλουανός τον Πατέρα Στρατόνικον, παρετήρησεν ότι ο τελευταίος ωμίλει «εκ του νοός αυτού» και ότι οι λόγοι αυτού περί της συναντήσεως του ανθρωπίνου θελήματος μετά του θελήματος του Θεού και περί της υπακοής ήσαν «ασαφείς»
Ήρξατο την συνομιλίαν δια τριών ερωτήσεων:
«Πώς ομιλούν οι τέλειοι»;
«Τί σημαίνει να παραδίδης εαυτόν εις το θέλημα του Θεού»;
«Εις τι συνίσταται η ουσία της υπακοής»;
Ως φαίνεται, η θαυμαστή εκείνη ατμόσφαιρα πνεύματος, εντός της οποίας ευρίσκετο ο Σιλουανός, επέδρασεν αμέσως επί του Πατρός Στρατονίκου Ησθάνθη την σπουδαιότητα και το βάθος των ερωτήσεων και παρέμεινε σκεπτικός Κατόπιν μικράς σιωπής είπεν:
‐ Αυτό δεν το γνωρίζω … Σεις να μοι ειπήτε
Ο Σιλουανός απεκρίθη:
‐ Οι τέλειοι ουδέν λέγουν εξ εαυτών … Ούτοι λέγουν μόνον ό,τι το Πνεύμα
δίδει εις αυτούς
Ο Πατήρ Στρατόνικος κατ’ εκείνην την στιγμήν πιθανώς έζησε την κατάστασιν περί της οποίας ωμίλει ο Σιλουανός Απεκαλύφθη εις αυτόν νέον
μυστήριον της πνευματικής ζωής έως τότε άγνωστον εις αυτόν: το μυστήριον της
εν τη καρδία γεννήσεως λόγου εμπεπνευσμένου υπό της Θείας χάριτος Ησθάνθη τα κενά αυτού κατά το παρελθόν, ηννόησεν ότι ήτο μακράν εισέτι της τελειότητος – σκέψις ήτις δεν ήλθεν εις αυτόν κατόπιν τοσούτων συναντήσεων μετά μοναχών, κατά τας οποίας ήτο οφθαλμοφανής η υπεροχή αυτού· και όμως συνηντάτο μετά πολλών και εξαιρέτων ασκητών Μετ’ ευγνωμοσύνης προσέβλεψεν εις τον Σιλουανόν
Του πρώτου ερωτήματος απαντηθέντος εν τω βάθει της ψυχής αυτού δι’ υπαρκτικής πείρας της καταστάσεως αυτής, την οποίαν έλαβε δια της προσευχής του Πατρός Σιλουανού, η αφομοίωσις των δύο άλλων ήτο πλέον εύκολος
Παρέτεινον τον λόγον συνομιλούντες περί προσευχής Ο Πατήρ Στρατόνικος έλεγεν ότι, εάν η προσευχή τελήται άνευ δακρύων, τούτο σημαίνει ότι δεν έφθασε το τέρμα αυτής, και δια τούτο παραμένει άκαρπος Εις τούτο ο Σιλουανός προσέθεσεν ότι τα δάκρυα κατά την προσευχήν, ως και πάσα άλλη σωματική δύναμις, δύνανται να εξαντληθούν Τότε ο νους εκλελεπτυσμένος υπό του πένθους διαβαίνει εις λεπτήν τινα «αίσθησιν» Θεού και καθαρός παντός λογισμού εν ησυχία θεωρεί τον Θεόν Και τούτο δυνατόν να είναι πολυτιμότερον και των δακρύων
Ο Πατήρ Στρατόνικος ανεχώρησεν ευγνώμων Κατόπιν επεσκέφθη επανειλημμένως τον Σιλουανόν, και μέχρι του τέλους της εν τω Άθωνι παραμονής αυτού διετηρήθη αμοιβαίως μεγάλη αγάπη Εις τινα των επομένων επισκέψεων αυτού επεβεβαίωσε τον λόγον του Σιλουανού περί δακρύων και προσευχής Ήτο φανερόν ότι ο Θεός έδωκεν εις αυτόν να γνωρίση δια πείρας και εκείνην την κατάστασιν
Ολίγον χρόνον μετά την συνομιλίαν αυτήν ο Πατήρ Στρατόνικος αναχωρήσας εκ του Παλαιού Ρωσικού ήλθεν εις τον ερημίτην Βενιαμίν Ούτος ήτο άνθρωπος, κατά τον χαρακτήρα, σπανίας ευγενείας, πνευματικής συνέσεως και λεπτής διακρίσεως Εν όλη τη εξωτερική αυτού όψει, εν τω προσώπω και εν τω λεπτώ, υψηλώ και ξηρώ αναστήματι, διεφαίνετο ανεκδήλωτός τις εσωτερική τραγωδία Επί δεκάδας ετών είχεν ησυχάσει εις έρημον τόπον, την «Καλλιάγραν», και θα έπρεπε πολλά να είπωμεν δι’ αυτόν τον θαυμάσιον ασκητήν, αλλά τούτο θα απετέλει παρέκκλισιν εκ του κυρίου ημών θέματος Ο Πατήρ Στρατόνικος πολλάκις είχεν επισκεφθή τον Πατέρα Βενιαμίν και συνωμίλησαν περί πολλών, αλλά νυν, όλως ασυνήθως, ούτος ήτο σιωπηλός και σκεπτικός Ο Πατήρ Βενιαμίν ερωτά αυτόν περί ενός θέματος, σιωπή εις απάντησιν· ερωτά περί ετέρου, ωσαύτως Εν τέλει, ανοίγων τας χείρας μετ’ εκπλήξεως, ερωτά αυτόν δια της ιδιαζούσης εις αυτόν θεατρικής χάριτος:
‐ Πάτερ Στρατόνικε, τι συμβαίνει; Δεν αναγνωρίζω υμάς Πάντοτε υπήρξατε ζωντανός· νυν δε κάθησθε σκεπτικός και το εμπνευσμένον στόμα υμών εκλείσθη … Τι συμβαίνει;
‐ Τί να είπω εις τας ερωτήσεις υμών; (απαντά ο Πατήρ Στρατόνικος) Δεν ανήκει εις εμέ ο λόγος Έχετε τον Γέροντα Σιλουανόν, ερωτήσατε αυτόν
Ο Πατήρ Βενιαμίν εξεπλάγη Εγνώριζεν από πολλού τον Σιλουανόν,
ηγάπα και εξετίμα αυτόν, αλλά δεν εθεώρει αυτόν τοσούτον μέγαν, ώστε να αποτείνηται προς αυτόν δια συμβουλάς
Δεν αποκλείεται το ενδεχόμενον να διακατείχετο κατ’ εκείνον τον καιρόν
ο Πατήρ Στρατόνικος υπό περιπεπλεγμένου βιώματος Αφ’ ενός μεν ήλθεν εις τον Άθωνα αναζητών δι’ εαυτόν «όφελος», αφ’ ετέρου δε εκ των πολλών προηγηθεισών συναντήσεων εσυνήθισεν ήδη να υπερέχη Η εξαίρετος αυτού ανθεκτικότης εις την άσκησιν και το σπάνιον δώρον της προσευχής μετά δακρύων ηδύναντο να δώσουν αφορμήν εις λογισμούς περί αποκτήσεως ήδη τελειότητος Αίφνης όμως εναργώς και ισχυρώς απεκαλύφθη η ανεπάρκεια αυτού κατά την συνάντησιν μεθ’ απλού μοναχού, και κατά τινα τρόπον, και κατά το φαινόμενον, μη κατέχοντος εκείνα τα λαμπρά χαρίσματα δια των οποίων ο ίδιος ήτο εμπεπλουτισμένος
Κατά τινα εορτήν ο Πατήρ Βενιαμίν, ενώ περιεπάτει εις τα δάση της Μονής μετά του Πατρός Σιλουανού, προέτεινεν εις αυτόν να επισκεφθούν τον σπουδαίον και περιφανή τότε εις τον Άθωνα Γέροντα Αμβρόσιον, τον πνευματικόν της Μονής του Ζωγράφου Ο Σιλουανός συνεφώνησεν ευθύς και μετέβησαν … Ο Πατήρ Βενιαμίν ενδιεφέρθη να μάθη περί τίνος θα ερωτήση ο Σιλουανός τον Γέροντα Αμβρόσιον
‐ Ουδέν σκέπτομαι να ερωτήσω τον Γέροντα, απήντησεν ο Σιλουανός
Προς το παρόν ουδεμίαν απορίαν έχω
‐ Τότε λοιπόν δια τι μεταβαίνεις;
‐ Μεταβαίνω, διότι συ το θέλεις;
‐ Ναι, αλλά εις τους γέροντας μεταβαίνουν χάριν ωφελείας Δεν συμφωνείς;
‐ Κόπτω το θέλημα μου ενώπιον σου, και εις τούτο έγκειται η μεγάλη ωφέλεια, πλείον ή όσον θα ηδύνατο να ωφελήση εμέ η συμβουλή του Γέροντος
Εξεπλάγη ο Πατήρ Βενιαμίν, πλην όμως και τότε δεν εισήλθεν εις το βάθος του λόγου του Σιλουανού
Ολίγον προ του τέλους αυτού ο Πατήρ Βενιαμίν ήλθεν εκ της ερήμου εις την Μονήν του Αγίου Παντελεήμονος Ησθένησεν εξ υδρωπικίας και έμενεν εν τω νοσοκομείω, το οποίον διετήρει η Μονή χάριν των ερημιτών και γενικώς των αοίκων οδοιπόρων Το νοσοκομείον τούτο λέγεται «Ανάπαυσις» και στεγάζεται εις πολυώροφον κτίριον, το οποίον ευρίσκεται εν τη παραλία, έξω των πυλών της Μονής Προς το κτίριον τούτο συνέχεται έν άλλο μικρότερον, όπου είναι αι αποθήκαι τροφίμων, τας οποίας εκείνον τον καιρόν διηύθυνεν ο Πατήρ Σιλουανός Επειδή η «Ανάπαυσις» ήτο πλησίον της αποθήκης, ο Σιλουανός ηδύνατο συχνάκις να επισκέπτηται και βοηθή τον Πατέρα Βενιαμίν Αλλά και ο ίδιος ο Πατήρ Βενιαμίν ηδύνατο τον πρώτον καιρόν, αν και μετά δυσκολίας, να περιπατή, και ως εκ τούτου επεσκέπτετο τον φίλον αυτού
Ημέραν τινα επεσκέφθημεν τον Πατέρα Βενιαμίν εις το νοσοκομείον Κατά συγκυρίαν την προηγουμένην ημέραν είχε μακράν και σπουδαίαν συνομιλίαν μετά του Γέροντος Σιλουανού Ετέλει όλος υπό την εντύπωσιν της συνομιλίας εκείνης, πολλάκις δε μετ’ απροκαλύπτου αισθήματος
θαυμασμού και ευγνωμοσύνης επανελάμβανεν:
‐ Οποίον φίλον έδωκεν εις εμέ ο Κύριος! … Εφανέρωσεν εις εμέ ό,τι έχω εντός μου … Έδωκεν ύστερον εις εμέ τρεις συμβουλάς, και αφού επανέλαβε ταύτας πολλάκις, ίνα ενθυμώμαι αυτάς, προσέθεσεν εν κατακλείδι επισήμως, ως να εκάρφωνε μέγα τι καρφίον: «Αν δεν πράξης ούτως, ως λέγω, δεν σώζεσαι»
Ήτο φανερόν ότι η συνάντησις αυτή μετά του Σιλουανού υπήρξε δια τον Βενιαμίν μεγάλη αποκάλυψις Τούτο συνέβη την Δευτέραν, την πρώτην ημέραν της νηστείας των Αγίων Αποστόλων Καίτοι κατά το τυπικόν της Μονής την ημέραν ταύτην δεν επιτρέπεται κατάλυσις εις ουδέν μέχρις εσπέρας, ο Πατήρ Σιλουανός προσέφερεν εις αυτόν τέϊον και έπιε και ο ίδιος Ο Πατήρ Βενιαμίν παρετήρησε πολύ και αυτήν την ασήμαντον λεπτομέρειαν, ως ένδειξιν της ελευθερίας του Πατρός Σιλουανού από των τύπων Ελευθερίας ουχί εκ καταφρονήσεως αλλ’ εξ υπεροχής, διότι εγνώριζε την μεγάλην αυτού εγκράτειαν
Παρεμείναμεν μετά του Πατρός Βενιαμίν επί μίαν περίπου ώραν· κατά την
διάρκειαν αυτής ευρίσκετο εν βαθεία περισυλλογή και δεν ηδύνατο να σκεφθή ή να ομιλήση περί ουδενός άλλου, ει μη μόνον επανελάμβανεν:
«Οποίον φίλον έδωκεν εις εμέ ο Κύριος»!
Ούτω, μόνον προς το τέλος της ζωής αυτού εγνώρισεν οποίος ήτο ο Σιλουανός Πριν συμπεριεφέρετο προς αυτόν, αν και πολύ φιλικώς, όμως ολίγον συγκαταβατικώς, ως προς καλόν μεν, πλην νεώτερον μοναχόν Συνέβη δε το αυτό και μετά τινων άλλων εν Αγίω Όρει Πατέρων, οίτινες μόνον μετά τον θάνατον του Γέροντος Σιλουανού εξετίμησαν αυτόν
Το Μοναστήριον του Αγίου Παντελεήμονος είναι τεράστιον και η διοίκησις αυτού πολύπλοκος Οι διάφοροι κλάδοι της διοικήσεως είχον τους υπευθύνους αυτών, τους καλουμένους οικονόμους Οι οικονόμοι, ως εκ των καθηκόντων αυτών, δεν δύνανται να ακολουθούν πάντοτε την γενικήν τάξιν της Μονής, και δια τούτο εν τη μεγάλη τραπέζη των αδελφών υπάρχει ειδική τράπεζα, το «οικονομικόν», όπου τρώγουν ούτοι, έκαστος οπότε επιτρέπει εις αυτόν το έργον αυτού Επί πολλά έτη μέχρι του τέλους του βίου αυτού ο Πατήρ Σιλουανός ήτο οικονόμος και εις τας εργασίμους ημέρας έτρωγεν εις αυτήν την τράπεζαν
Μεταξύ των οικονόμων ήτο είς μοναχός, ο Πατήρ άνθρωπος ομολογουμένως ικανώτερος των άλλων αδελφών, πλην κατά παράδοξον τρόπον πολλάκις «άτυχος» Η πλουσία πρωτοβουλία του Πατρός Π κατά το πλείστον δεν εγίνετο αποδεκτή υπό των Πατέρων, και όσα ανελάμβανεν, έληγον συχνάκις μετά προβλημάτων Ημέραν τινά, εξ αιτίας νέας αποτυχίας εις τι εγχείρημα αυτού, το «οικονομικόν» εξαπέλυσε κατ’ αυτού σφοδράν κριτικήν Ο Πατήρ Σιλουανός ήτο μετά των άλλων, δεν ελάμβανε όμως μέρος εις την «δίκην» Τότε είς οικονόμος, ο Πατήρ Μ, στρέφεται και λέγει εις αυτόν:
‐ Σιωπάς, Πάτερ Σιλουανέ, άρα υποστηρίζεις τον Πατέρα Π Είσαι αδιάφορος δια τα συμφέροντα της Μονής … Τι ζημίαν προεξένησεν εις την Μονήν!
Ο Πατήρ Σιλουανός εσιώπα· ετελείωσε ταχέως το γεύμα αυτού, και μετέβη
προς συνάντησιν του Πατρός Μ, όστις εν τω μεταξύ είχε τελειώσει και έφυγεν εκ της τραπέζης
‐ Πάτερ Μ, είπε προς αυτόν Πόσα έτη είσαι εν τη Μονή;
‐ Τριάκοντα πέντε
‐ Ήκουσάς ποτε εμού να κατακρίνω τινά;
‐ Ουχί, δεν ήκουσα
‐ Τότε δια τι θέλεις να βάλω αρχήν εκ του Πατρός Π;
Ο Πατήρ Μ περιήλθεν εις σύγχυσιν και απήντησε μετ’ αιδούς:
‐ Συγχώρησον
‐ Ο Θεός συγχωρήσαι
Ότε ο Πατήρ Σιλουανός κατεστάθη οικονόμος, επιστρέφων εκ του ηγουμενείου εις το κελλίον αυτού, προσηύχετο θερμώς να βοηθή αυτόν ο Κύριος όπως εκτελή δεόντως το υπεύθυνον διακόνημα Μετά εκτενή προσευχήν έλαβεν απάντησιν εις την ψυχήν αυτού: «Φύλαττε την χάριν την δοθείσαν σοι» Τότε αντελήφθη ότι να φυλάττη τις την χάριν είναι σπουδαίον και πολυτιμότερον παντός άλλου έργου, και δια τούτο αναλαβών το νέον αυτού διακόνημα, επηγρύπνει, ίνα μη δώση πρόσκομμα εις την προσευχήν αυτού
Είχεν υπό τας διαταγάς αυτού έως διακοσίους εργάτας Το πρωΐ, περιερχόμενος τα εργαστήρια, έδιδεν εν γενικαίς γραμμαίς υποδείξεις εις τους αρχιεργάτας και κατόπιν επέστρεφεν εις το κελλίον αυτού, ίνα κλαύση «δια τον λαόν του Θεού» Η καρδία αυτού έπασχε δια τους εργάτας και έχεε δάκρυα δι’ ένα έκαστον αυτών:
«Ιδού ο Μιχάλης Αφήκε την γυναίκα αυτού και τα παιδία εις το χωρίον, κιαι εργάζεται εις ημάς δι’ ολίγα γρόσια Πώς να αισθάνηται τοσούτον μακράν της οικίας αυτού μη βλέπων ούτε την γυναίκα, ούτε τα ηγαπημένα αυτού τέκνα
… Ιδού ο Νικήτας Μόλις ενυμφεύθη και εγκατέλειψε την νεαράν έγκυον
γυναίκα και την γηραιάν μητέρα αυτού … Τί ησθάνθησαν άρα γε, ότε εχωρίζοντο απ’ αυτού του ηγαπημένου υιού και ανδρός; … Ιδού ο Γρηγόριος Εγκατέλειψε γέροντας γονείς, νεαράν γυναίκα και δύο μικρά βρέφη και ήλθεν, ίνα εργάζηται δια τεμάχιον άρτου Τί θα εξοικονομήση παρ’ ημίν … Τί πτωχείαν θα είχον, ίνα αποφασίσουν να εγκαταλείψουν όλους τους οικείους αυτών … Εν ποία φοβερά στερήσει και θλίψει ζη άπας ο λαός ούτος … Ιδού ο Νικόλαος Παιδίον έτι … Μετά πόσης θλίψεως θα έστειλαν αυτόν οι γονείς αυτού τοσούτον μακράν εις ξένους ανθρώπους, ίνα λαμβάνη πτωχόν ημερομίσθιον … Πόσον θα λυπήται η καρδία των γονέων αυτού … Ώ, εν ποία πενία και ποίοις παθήμασι ζη ο λαός! … Και άπαντες είναι ως απολωλότα πρόβατα Μανθάνουν παντός είδους διαστροφάς, γίνονται άγριοι, σκληροί …»
Ούτως έλεγεν ο μακάριος Γέρων, και έπασχεν η καρδία αυτού δι’ όλους τους πτωχούς Έπασχεν αναμφιβόλως πλείον ή εκείνοι δι’ εαυτούς, διότι ούτος έβλεπεν εις την ζωήν αυτών και εκείνα, άτινα οι ίδιοι ηγνόουν
«Η καρδία ομιλεί εις την καρδίαν», λέγει η παροιμία Μυστικώς προσηύχετο ο Γέρων υπέρ «του λαού του Θεού» Οι εργάται ησθάνοντο τούτο και ηγάπων αυτόν Ουδέποτε επεβάρυνεν αυτούς δια της παρουσίας και της επιτηρήσεως κατά την εργασίαν· εκείνοι δε περιποιητικοί, ειργάζοντο μάλλον χαίροντες και έτι πλέον δραστηρίως ή εις τους άλλους οικονόμους, οίτινες «ηγρύπνουν δια τα συμφέροντα» της Μονής Αλλά ποίος αγνοεί ότι όταν υπεισέρχηται η μέριμνα του «συμφέροντος», τότε ο άνθρωπος παραθεωρείται; Το συμφέρον το πραγματικόν συμφέρον της Μονής έβλεπεν ο Γέρων προ παντός εις την εργασίαν των εντολών του Χριστού
«Ο Κύριος σπλαγχνίζεται πάντας» έλεγε, και ουχί μόνον έλεγεν, αλλά και ο ίδιος, πλήρης Πνεύματος Χριστού, συνέπασχε μετά πάντων Εκ της θέας της περί αυτόν ζωής, εκ της αναμνήσεως του παρελθόντος, εκ της βαθυτάτης προσωπικής αυτού πείρας, έζη το πάθος του λαού, όλου του κόσμου, και η προσευχή αυτού δεν είχε τέλος Προσηύχετο «ευχή μεγάλη» υπέρ όλου του κόσμου Επελανθάνετο εαυτού, ήθελε να πάσχη δια τον λαόν ένεκα ευσπλαγχνίας προς αυτόν Δια την ειρήνην και την σωτηρίαν αυτού επόθει να χέη το αίμα αυτού, και όντως έχεε τούτο εν ταις προσευχαίς
«Να προσεύχησαι υπέρ των ανθρώπων σημαίνει να χέης αίμα», έλεγεν ο Γέρων
Είναι άρα γε αναγκαίον να είπωμεν οποίας εντάσεως προσευχής και πένθους είναι ενδεικτικοί οι λόγοι ούτοι;
Ερωτήσαμεν ποτε τον Γέροντα, εάν το πολυμέριμνον διακόνημα του οικονόμου, όπερ απαραιτήτως φέρει εις επικοινωνίαν μετά πλήθους ανθρώπων, ετάραττε την εσωτερικήν νήψιν Εις τούτο απήντησεν ο Γέρων:
‐ Τί είναι η ασκητική νήψις; Είναι αδιάλειπτος προσευχή και διαμονή του νου εν τω Θεώ Ο Πατήρ Ιωάννης της Κρονστάνδης ήτο πάντοτε μετά του λαού, αλλ’ ήτο πλείον εν τω Θεώ ή πλείστοι των ερημιτών Οικονόμος εγενόμην χάριν υπακοής, και δια της ευλογίας του Ηγουμένου η προσευχή μου ήτο θερμοτέρα ή εν τω Παλαιώ Ρωσικώ, όπου εγώ κατά το θέλημά μου εζήτησα να υπάγω χάριν της ησυχίας … Εάν η ψυχή αγαπά τον λαόν και σπλαγχνίζηται αυτόν τότε η προσευχή δεν δύναται να παύση
Αδύνατον να αποσιωπήσωμεν αξιόλογον τι διακριτικόν γνώρισμα του χαρακτήρος του Γέροντος: την στάσιν αυτού έναντι παντός διαφωνούντος μετ’ αυτού Η ειλικρινής και βεβαία επιθυμία αυτού ήτο όπως κατανοήση τον τοιούτον κατά την καλυτέραν δυνατήν έννοιαν και μη προσβάλη ό,τι είναι ιερόν δι’ αυτόν Παρέμενε πάντοτε ο αυτός, πεπεισμένος έως τέλους ότι «η σωτηρία έγκειται εις την κατά Χριστόν ταπείνωσιν», και ένεκα αυτής της ταπεινώσεως ήθελεν εξ όλης ψυχής να κατανοήση πάντα άνθρωπον δια του καλυτέρου τρόπου· εν εκάστω ανθρώπω μετά λεπτότητος διησθάνετο την παρουσίαν ζώσης ψυχής, ικανής να αγαπήση τον Χριστόν
Γνωρίζομεν την συνομιλίαν του Γέροντος μεθ’ ενός Αρχιμανδρίτου, όστις
ήσκει ιεραποστολικόν έργον μεταξύ των ετεροδόξων Ο Αρχιμανδρίτης ούτος εσέβετο πολύ τον Γέροντα, και ότε επεσκέπτετο το Άγιον Όρος, επανειλημμένως ήρχετο, ίνα συνομιλήση μετ’ αυτού Ο Γέρων ηρώτησεν αυτόν πώς κηρύττει Ο Αρχιμανδρίτης, έτι νέος και άπειρος, χειρονομών μάλλον υπερβολικώς, μετ’ εξάψεως απήντησε:
‐ Λέγω εις αυτούς: Η πίστις υμών είναι αμαρτωλός Εν υμίν τα πάντα είναι
διεστραμμένα, τα πάντα ψευδή, και αν δεν μετανοήσητε, δεν θα σωθήτε
Ακούσας τούτο ο Γέρων ηρώτησεν αυτόν;
‐ Αλλ’ είπατε εις ημάς, Άγιε Αρχιμανδρίτα, πιστεύουν ούτοι εις τον Κύριον
Ιησούν Χριστόν ότι είναι ο αληθινός Θεός;
‐ Πιστεύουν αυτό
‐ Και τιμούν την Παναγίαν;
‐ Τιμούν Αυτήν, αλλά διδάσκουν εσφαλμένως περί Αυτής
‐ Παραδέχονται τους Αγίους;
‐ Ναι, παραδέχονται αυτούς, αλλά αφ’ ότου απεσχίσθησαν της Εκκλησίας,
τί αγίους δύνανται να έχουν;
‐ Τελούν ακολουθίας, αναγινώσκουν τον λόγον του Θεού;
‐ Ναι, και ναούς έχουν και ακολουθίας, αλλ’ εάν ήτο δυνατόν να ίδητε πόσον αι ακολουθίαι αυτών υστερούν από των ημετέρων, πόσον ψυχραί, πόσον άψυχοι είναι!
‐ Αλλ’ όμως Άγιε Αρχιμανδρίτα, η ψυχή αυτών γνωρίζει ότι καλώς
πράττουν πιστεύοντες εις τον Ιησούν Χριστόν, τιμώντες την Θεομήτορα και τους Αγίους, επικαλούμενοι αυτούς εις τας προσευχάς, δια τούτο όταν λέγητε εις αυτούς ότι η πίστις αυτών είναι αμαρτωλός ούτοι δεν θα ακούσουν υμών … Αλλ’ εάν λέγητε εις τον λαόν ότι καλώς πράττουν πιστεύοντες εις τον Θεόν, τιμώντες την Παναγίαν και τους Αγίους προσερχόμενοι εις τον ναόν δια τας λειτουργίας και προσευχόμενοι εν ταις οικίαις αυτών αναγινώσκοντες τον λόγον του Θεού και τα τοιαύτα, εις τινα όμως σημεία υπάρχουν σφάλματα άτινα πρέπει να διορθωθούν, τότε τα πάντα θα είναι καλά και θεάρεστα και ο Κύριος θα χαίρη δι’ αυτούς και χάριτι Θεού πάντες θα σωθώμεν … «Ο Θεός αγάπη εστί», και δια τούτο και το κήρυγμα πάντοτε οφείλει να προέρχηται εξ αγάπης· τότε θα έχη όφελος και ο κηρύττων και ο ακούων αυτού Αλλ’ εάν μέμφησθε αυτούς τότε η ψυχή του λαού δεν θα ακούση υμάς και δεν θα προέλθη όφελος
Συνωμίλησε ποτε ο Γέρων μετά τινος φοιτητού, όστις επεσκέφθη τον Άθωνα και έλεγε πολλά περί ελευθερίας Όπως πάντοτε, ο Γέρων παρηκολούθησε τας σκέψεις και τα συναισθήματα του συμπαθούς αλλά αφελούς συνομιλητού αυτού μετά πολλής προσοχής Βεβαίως, αι ιδέαι του φοιτητού περί ελευθερίας συνεκεντρούντο αφ’ ενός μεν εις την αναζήτησιν πλειόνων πολιτικών ελευθεριών, αφ’ ετέρου δε εις την δυνατότητα να ενεργή τις γενικώς κατά τα κίνητρα και τας εαυτού επιθυμίας
Ο Γέρων εις απάντησιν εξέθεσε τας ιδίας αυτού απόψεις
«Ποίος δεν θέλει ελευθερίαν; Πάντες θέλουν αυτήν, αλλά πρέπει να γνωρίζης εις τί συνίσταται και πώς αποκτάται Ο εφιέμενος ελευθερίας δεσμεύει εαυτόν Καθ’ ό μέτρον δεσμεύεις σεαυτόν, το πνεύμα σου θα απολαύη ελευθερίας … Πρέπει να δεσμεύης τα πάθη εντός σου, ίνα μη κατακυριεύσουν του πνεύματος σου· πρέπει να δεσμεύης σεαυτόν, ίνα μη αδικήσης τον πλησίον σου … Συνήθως οι άνθρωποι ζητούν την ελευθερίαν ίνα πράττουν «ό,τι θέλουν» Τούτο όμως δεν είναι ελευθερία, αλλ’ η εξουσία της αμαρτίας επί σε Η ελευθερία να αμαρτάνης –να γαστριμαργής, να μεθύσκησαι, να μνησικακής, να εκβιάζης, να φονεύης, ή να πράττης τι παρόμοιον– ουδόλως είναι ελευθερία, αλλά δουλεία,
ως ο Κύριος είπεν: “Πας ο ποιών την αμαρτίαν δούλος εστι της αμαρτίας” (Ιωάν η’ ) Είναι αναγκαίον να προσεύχησαι πολύ, όπως ελευθερωθής της φοβεράς αυτής δουλείας
»Ημείς φρονούμεν ότι η αληθινή ελευθερία έγκειται εις το να μη αμαρτάνης, εις το να αγαπάς τον Κύριον και τον πλησίον μεθ’ όλης της καρδίας σου και όλης της ισχύος σου
»Η αληθής ελευθερία είναι η διαρκής διαμονή εν τω Θεώ»
Αν και ο λόγος του Γέροντος κατά το βάθος αυτού υπερέβαινε το όριον της αντιλήψεως του νεαρού φοιτητού, απήλθεν ούτος βαθέως επηρεασμένος Έχομεν διατηρήσει γραπτήν σημείωσιν περί τινος συνομιλίας του Γέροντος προς τινα μοναχόν, όστις επεσκέφθη αυτόν Τούτο εγένετο παρουσία ημών την ην Μαρτίου του έτους Έλεγεν ο Γέρων ότι εις την πείραν των Αγίων Πατέρων είναι δυνατόν να ίδωμεν διαφόρους τρόπους πολέμου προς τον λογισμόν, ο καλύτερος είναι να μη έρχησαι κατ’ ουδένα τρόπον εις συνομιλίαν μετ’ αυτού (του λογισμού)
Νους συνδιαλεγόμενος μετά του λογισμού θα συναντήση την αδιάκοπον ανάπτυξιν αυτού, και παρασυρόμενος θα αποχωρήση της μνήμης του Θεού· και τούτο ακριβώς είναι ο σκοπός των δαιμόνων Ούτως, εκ της συνομιλίας μετά του λογισμού ο νους δεν εξέρχεται καθαρός αλλά τεταραγμένος
Ο ερημίτης Στέφανος, ο θρέψας δια των χειρών αυτού λεοπάρδαλιν
(Κλίμαξ, Λόγος ος, ), προ της τελευτής αυτού, εκ συνηθείας να «αντιλέγη» εις τους λογισμούς, εισήλθεν εις διαμάχην μετ’ αυτών, και ως εκ τούτου ευρέθη αντιπαλαίων προς τους δαίμονας Ο όσιος Μάρκος ο Αθηναίος, ο ασκηθείς εν τω ορει της Θράκης, λόγω του ότι προ της εξόδου αυτού παρηγόρει την εαυτού ψυχήν δια της απαριθμήσεως των ασκητικών αυτού κόπων, εκρατήθη εν τω αέρι επί μίαν ώραν· αλλά τούτο το
«επί μίαν ώραν» σημαίνει ότι υπήρχε κίνδυνος να διαμείνη εις την κατάστασιν ταύτην και δια παντός …
Άλλοι Πατέρες ήσαν πλέον συνετοί εις τον πνευματικόν αγώνα
Ο άγιος Μακάριος ο Μέγας διερχόμενος ήδη τον εναέριον χώρον δεν έπαυσε να ταπεινούται και, ότε μακρόθεν εφώναζον εις αυτόν οι δαίμονες ότι εξέφυγεν αυτών, απήντησεν «ουχί εισέτι» Ούτως απήντησε, διότι ήτο συνηθισμένος να κρατή τον νουν αυτού εις τον άδην, και όντως διέφυγε των δαιμόνων
Ο όσιος Ποιμήν ο Μέγας, διδαχθείς δια μακράς πείρας ότι ο πλέον επικίνδυνος και ισχυρός εχθρός είναι η υπερηφανία, εβίαζεν εαυτόν καθ’ όλην την ζωήν όπως «αρπάση» την του Χριστού ταπείνωσιν, και δια τούτο έλεγεν εις τους μαθητάς αυτού: «Πιστεύσατε, τέκνα, εις τον τόπον όπου βάλλεται ο σατανάς, εκεί βάλλομαι» Αλλά γνωρίζων εν τοις μυχίοις της ψυχής αυτού πόσον αγαθός και ελεήμων είναι ο Κύριος, ήλπιζεν ακραδάντως ότι θα σώση αυτόν
Ώστε να έχη τις εαυτόν καταδεδικασμένον εις κόλασιν, είναι ο καλύτερος τρόπος να διατηρή τον νουν αυτού καθαρόν από παντός εμπαθούς λογισμού Όμως πολλοί ασκηταί δεν κατανοούν τούτο ουδέ δύνανται να σκέπτωνται ούτως,
αλλ’ απελπίζονται, μη δυνάμενοι να κρατούν τον νουν αυτών εις τον άδην και συγχρόνως να ελπίζουν εις το έλεος του Θεού …
Ίνα ουδόλως εισέρχησαι εις διάλογον προς τον λογισμόν, πρέπει μεθ’ όλης της ισχύος σου και όλης της διανοίας σου να προσκολλάσαι τω Θεώ και να λέγης:
«Κύριε, αμαρτωλός ειμι και ανάξιος του ελέους Σου, Συ δε, κατά μόνην την ευσπλαγχνίαν Σου, σώσον με» …
Πολλάκις η ψυχή δια μίαν σκέψιν αμφιβολίας εις το έλεος του Θεού «και αν ο Κύριος δεν συγχωρήση;» ζημιούται πολύ … Η δε απόγνωσις είναι το χείριστον πάντων· είναι βλασφημία κατά του Θεού, ως να μη είχε την δύναμιν Ούτος να σώση ημάς, ή το πλήθος των αμαρτιών ημών να ηδύνατο να υπερβή το άπειρον του ελέους του Θεού … Ούτος ήρεν εις τέλος τας αμαρτίας όλου του κόσμου … Εάν η μήτηρ συγχωρή τα πάντα εις το τέκνον αυτής, διότι εισέτι είναι άπλαστον, έτι πλείον ο Κύριος συγχωρεί, εάν ταπεινούμεθα και μετανοώμεν …
Ο πνευματικός πόλεμος είναι εν πολλοίς παρόμοιος προς τον συνήθη· και εις αυτόν απαιτείται ωσαύτως ανδρεία Η πνευματική ανδρεία έγκειται εις την ισχυράν ελπίδα επί το έλεος του Θεού Ο ανδρείος ασκητής, και αν εισέτι πέση εις αμαρτίαν ή δελεασθή και εκτραπή της ορθής οδού, έτι δε και αν προσκυνήση τον δαίμονα, δεν αποθαρρύνεται, αλλά μετά πλήρους ελπίδος στρέφεται εν μετανοία προς τον Θεόν και ούτω νικά τους εχθρούς Η δειλή όμως ψυχή περιπίπτει εις σύγχυσιν, απελπίζεται, και εν τέλει απόλλυται …
Όταν τις εκκλίνη από της ορθής οδού και υποπέση εις πλάνην, τότε προπάντων είναι απαραίτητον να εξομολογηθή ειλικρινώς ενώπιον πνευματικού Δυνάμει της καθαράς εξομολογήσεως η ενέργεια της πλάνης οπωσδήποτε θα εξασθενήση, μετά τινα δε καιρόν θα επέλθη και η πλήρης διόρθωσις
Πολλοί πλανώνται, αλλ’ ολίγοι δυστυχώς διορθούνται
Πολλοί λαμβάνουν εξ αρχής μεγάλην χάριν, ελάχιστοι όμως απολέσαντες ταύτην επανακτούν αυτήν
‐ Δια τί ο Αββάς Ιωάννης ο Κολοβός προσηύχετο, όπως επανέλθουν τα
πάθη;
‐ Ο Άγιος Ιωάννης ο Κολοβός, απήντησεν ο Γέρων, δια της φλογεράς αυτού
μετανοίας εν ολίγω σχετικώς χρόνω υπερενίκησε τα πάθη, δεν έλαβεν όμως την αγάπην δια τον κόσμον και την προσευχήν υπέρ αυτού Ότε όμως εγένετο ανενόχλητος υπό των παθών, είδεν ότι εξησθένησεν εν αυτώ η προσευχή Δια τούτο και παρεκάλει, όπως επανέλθουν τα πάθη, ούτως ώστε πάλιν αγωνιζόμενος κατά των παθών να παραμένη εις αδιάλειπτον ένθερμον προσευχήν Αλλ’ εάν μετά την νίκην επί των παθών ελάμβανε την χάριν της υπέρ του κόσμου προσευχής, τότε δεν θα ήτο ανάγκη να επιστρέψουν οι πειρασμοί Όταν ο άνθρωπος πολεμή προς τα πάθη, τότε δεν δύναται να διαμένη εν καθαρά θεωρία του Θεού ή να προσεύχηται διαπύρως υπέρ του κόσμου … Ούτως εγώ νομίζω
Ηρώτησεν έτι ο μοναχός:
‐ Δια τί γέρων τις ερωτηθείς είπεν εις τον Όσιον Ποιμένα τον Μέγαν να αφίνη τον λογισμόν να εισέλθη εις την καρδίαν και μετά να πολεμή μετ’ αυτού,
ενώ αντιθέτως εις έτερον αδελφόν είπε να αποβάλη τον λογισμόν άμα τη εμφανίσει αυτού;
Ο Γέρων Σιλουανός απήντησεν:
‐ Εκ της απαντήσεως ταύτης είναι φανερόν ότι τινές των Πατέρων
εκράτουν παρομοίαν τακτικήν πνευματικού πολέμου Τουτέστιν επέτρεπον εις τον λογισμόν να εισέλθη εις την καρδίαν και ύστερον επολέμουν κατ’ αυτού Επί του προκειμένου όμως είναι δυναταί δύο καταστάσεις: Η μία, εις την περίπτωσινν κατά την οποίαν ο άνθρωπος δεν έμαθεν εισέτι να φυλάττη τον νουν αυτού και οι λογισμοί ούτως ή άλλως εισχωρούν εις την καρδίαν Εις την περίπτωσιν όμως αυτήν δύναταί τις να ηττηθή Η άλλη, όταν ο μοναχός επιτρέπη εις τον λογισμόν να εισέλθη εις την καρδίαν ουχί εξ αδυναμίας αλλ’ ενσυνειδήτως – θέλων να μελετήση πάσας τας ενεργείας αυτού αλλά και ο τρόπος ούτος πάλιν παρεμποδίζει να διαμείνη τις εν τη θεωρία Εκείνος ο αδελφός, όστις έλαβε την εντολήν του Γέροντος να αποκλείη ευθύς τον λογισμόν και να μη εισέρχηται εις συνομιλίαν μετ’ αυτού, ήτο μάλλον αδόκιμος και η εντολή αύτη εισήγαγεν αυτόν εις την μεγάλην επιστήμην του πολέμου κατά των λογισμών Ώστε, το κατ’ εμέ, προτιμητέον είναι επ’ ουδενί να δέχηται ο ασκητής τους λογισμούς, αλλ’ εξ όλης της ισχύος της ψυχής αυτού να προσεύχηται διότι ο νους προσευχόμενος καθαρώς φωτίζεται υπό του Θεού
Ηρώτησεν ο μοναχός: Πώς είναι δυνατόν να διαφυλάττω τον νουν καθαρόν;
‐ Οι Άγιοι Πατέρες παρέδωκαν εις ημάς την διδασκαλίαν περί της νοεράς καρδιακής προσευχής Δι’ αυτής φυλάττεται ο νους Και εγώ δεν γνωρίζω άλλην οδόν καλυτέραν προς τήρησιν των εντολών του Θεού
Ερωτώμενος πολλάκις υπό νέων οποίαν οδόν του βίου πρέπει να εκλέξουν, ο Γέρων απήντα κατά διάφορον τρόπον Άλλους συνεβούλευε να σπουδάσουν την Θεολογίαν, χάριν μελλοντικής ποιμαντικής διακονίας εν τη Εκκλησία· άλλους «ηυλόγησε» να σπουδάσουν, αλλ’ ούτως, ώστε αι σπουδαί να συνδυάζωνται μετά της προσευχής και της ασκητικής εγκρατείας, και άλλους να μη επιδιώξουν επιστημονικήν μόρφωσιν, αλλά να αφιερώσουν πάσας τας δυνάμεις αυτών εις την προσευχήν και την άσκησιν Η τελευταία συμβουλή ήτο η πλέον σπανία, επειδή ο Γέρων Σιλουανός επίστευεν ότι ήλθεν ο καιρός εκείνος περί του οποίου προείπεν ο Πατήρ Στρατόνικος, κατά τον οποίον πολλοί
«διανοούμενοι» θα διάγουν μοναχικώς εν τω κόσμω Ενόμιζεν εν γένει ο Γέρων ότι αι συνθήκαι δια τον μοναχικόν βίον της μορφής εκείνης, υπό την οποίαν υπήρξε κατά το παρελθόν, μεταβάλλονται και αποβαίνουν μάλλον δυσμενείς, αλλ’ ότι η κλήσις και ο πόθος δια τον μοναχισμόν ουδέποτε θα εκλείψουν
Εις τον Γέροντα παρετηρήσαμεν την σταθεράν πεποίθησιν ότι η πνευματική ζωή, ήτοι η άσκησις της νοεράς προσευχής συνοδευομένης μετά βαθείας πίστεως, είναι ανωτέρα πάσης άλλης ενεργείας του ανθρωπίνου πνεύματος Και δια τούτο εκείνος εις τον οποίον εδόθη η χάρις αύτη, οφείλει να προτιμήση αυτήν παντός άλλου, έτι δε και των «σπουδών», φυλάττων αυτήν ως τον πολύτιμον μαργαρίτην (βλ Ματθ ιγ’ )
Εθεώρει ότι, εάν ο πνευματικός άνθρωπος στραφή προς την επιστήμην, εγκαταλείπων την ασκητικήν ζωήν, θα εμφανίση μεγαλυτέρας ικανότητας εις την επιστήμην ή εκείνος όστις είναι ολιγώτερον πνευματικώς πεπροικισμένος Εν άλλοις λόγοις, ο «πνευματικός άνθρωπος» ζη εις σφαίραν υψηλοτέρας και μεγαλυτέρας αξίας της σφαίρας της λογικής διανοήσεως και επιστημονικής γνώσεως Ούτως έχων υψηλοτέραν μορφήν υπάρξεως και καταβαίνων εις χαμηλότερον επίπεδον, επιδεικνύει και εις τούτο την ανωτερότητα αυτού, αν και ουχί πάραυτα Έλεγεν ότι «οι υιοί του αιώνος τούτου φρονιμώτεροι υπέρ τους υιούς του φωτός … εισί» (Λουκ ιστ’ ), ουχί διότι τω όντι είναι φρονιμώτεροι, αλλά διότι «ο πνευματικός άνθρωπος είναι απησχολημένος μετά του Θεού και ολίγον μεριμνά περί των έργων του κόσμου τούτου»
Αι μεθ’ ημών συνομιλίαι του Γέροντος ελάμβανον πολλάκις θεωρητικόν χαρακτήρα Όμως εις τας συνομιλίας αυτού μετά μοναχών, ίνα γίνηται αντιληπτός, εξέφραζε δι’ απλού τρόπου τας απόψεις αυτού εν σχέσει προς συγκεκριμένα περιστατικά
«Δεν είναι εκπληκτικόν ότι ο μη πνευματικός άνθρωπος ρυθμίζει καλύτερον τας βιοτικάς υποθέσεις αυτού ή ο πνευματικός Ο πρώτος επιδίδεται εις αυτάς τας υποθέσεις, ενώ ο άλλος προσπαθεί δια του νοός αυτού να διαμένη εν τω Θεώ Τοιούτον τι συμβαίνει συχνάκις προσέτι και μεταξύ των κοσμικών Ο επιτήδειος έμπορος περιπαίζει τον επιστήμονα, διότι αγνοεί τα περί του εμπορίου, αλλά τούτο ουδόλως σημαίνει ότι ο έμπορος είναι και ευφυέστερος …»
Θα αναφέρωμεν χαρακτηριστικήν τινα δια τον Γέροντα συνομιλίαν
Ευθύς μετά τον πρώτον παγκόσμιον πόλεμον του ‐ ήρχισαν εν τη Μονή την οργάνωσιν της εκμεταλλεύσεως του μοναστηριακού δάσους και ηγόρασαν ατμοκίνητον πριονιστήριον Ο οικονόμος, πατήρ Θ, φύσει ικανός και πεπροικισμένος, μετά την εγκατάστασιν και την έναρξιν της λειτουργίας της μηχανής, κατενθουσιασμένος εκ της αποδόσεως αυτής, ήρξατο να επαινή την γερμανικήν μεγαλοφυΐαν (η μηχανή ήτο γερμανικής κατασκευής) Εξυμνών τους Γερμανούς, εξουθένει την ρωσικήν αμάθειαν και ανικανότητα Ο Γέρων Σιλουανός, όστις κατά τον ελεύθερον από της εργασίας αυτού χρόνον εν τω καταστήματι μετέβαινε να βοηθήση εις το πριονιστήριον, ήκουε σιωπών τον Πατέρα Θ Το εσπέρας, ότε οι εργάται‐μοναχοί εκάθισαν εις την τράπεζαν ίνα δειπνήσουν, ηρώτησε τον Πατέρα Θ
‐ Πώς σκέπτεσαι, Πάτερ Θ, δια τί οι Γερμανοί γνωρίζουν καλύτερον των Ρώσων να κατασκευάζουν μηχανάς και άλλα πράγματα;
Εις απάντησιν ο Πατήρ Θ ήρχισε πάλιν να επαινή τους Γερμανούς, ως λαόν ικανώτερον, ευφυέστερον, πλέον πεπροικισμένον, ενώ «ημείς οι Ρώσοι τίποτε δεν αξίζομεν»
Ο Πατήρ Σιλουανός απήντησεν:
‐ Εγώ νομίζω ότι η αιτία είναι εντελώς διάφορος και ουχί ότι οι Ρώσοι είναι ανίκανοι Οι Ρώσοι την πρώτην σκέψιν, την πρώτην δύναμιν αυτών, προσφέρουν εις τον Θεόν, και ολίγον σκέπτονται περί των γηΐνων Αλλ’ εάν ο ρωσικός λαός, καθ’ όμοιον τρόπον προς τους άλλους λαούς, εστρέφετο μεθ’ όλης της ορμής αυτού προς την γην και ησχολείτο μόνον μετ’ αυτής, ταχέως θα υπερέβαινεν αυτούς, διότι τούτο είναι ολιγώτερον δύσκολον
Τινές των παρευρεθέντων μοναχών, γνωρίζοντες ότι ουδέν εις τον κόσμον υπάρχει ανώτερον και δυσκολώτερον της προσευχής, συνεφώνησαν μετά του Γέροντος Σιλουανού
Η Μονή του Αγίου Παντελεήμονος, μία των μεγαλυτέρων Μονών του Αγίου Όρους, έχει πλουσίαν βιβλιοθήκην, όπου φυλάσσονται άνω των τόμοι, μεταξύ των οποίων πολλά αρχαία χειρόγραφα, ελληνικά και σλαβωνικά, πολλά πολύτιμα και σπάνια βιβλία, κυρίως θεολογικά, ιστορικά και άλλα, εις διαφόρους γλώσσας Εις τα μεγάλα και καλώς επιπλωμένα δωμάτια του μοναστηριακού ξενώνος συχνάκις εγίνοντο δεκτοί επισκέπται, κυρίως ξένοι Μετ’ αυτών ήτο επιφορτισμένος να έρχηται εις επικοινωνίαν ο πατήρ Β, άνθρωπος θεολογικής μορφώσεως κατέχων πολλάς ξένας γλώσσας
Το επεσκέφθη την Μονήν ρωμαιοκαθολικός τις διδάκτωρ, ο Πατήρ Χρ Μπ Συνωμίλησεν επί πολύ μετά του πατρός Β επί διαφόρων προβλημάτων της ζωής του Αγίου Όρους και συν τοις άλλοις ηρώτησε:
‐ Και τί βιβλία διαβάζουν οι μοναχοί υμών;
‐ Τον Ιωάννην της Κλίμακος, τον Αββάν Δωρόθεον, Θεόδωρον τον Στουδίτην, Κασσιανόν τον Ρωμαίον, Εφραίμ τον Σύρον, τους Βαρσανούφιον και Ιωάννην, Μακάριον τον Αιγύπτιον, Ισαάκ τον Σύρον, Συμεών τον Νέον Θεολόγον, Νικήταν τον Στηθάτον, Γρηγόριον τον Σιναΐτην, Γρηγόριον τον Παλαμάν, Μάξιμον τον Ομολογητήν, Ησύχιον, Διάδοχον, Νείλον και τους άλλους Πατέρας, οίτινες περιλαμβάνονται εις την «Φιλοκαλίαν», απήντησεν ο πατήρ Β
‐ Οι μοναχοί υμών αναγινώσκουν αυτά τα βιβλία! … Παρ’ ημίν μόνον οι καθηγηταί, είπεν ο διδάκτωρ, μη αποκρύπτων τον θαυμασμόν αυτού
‐ Είναι τα μόνιμα βοηθήματα των μοναχών ημών, απήντησεν ο πατήρ Β
Αναγινώσκουν ωσαύτως και άλλα έργα των Αγίων Πατέρων της Εκκλησίας, όπως πχ του Επισκόπου Ιγνατίου Μπραντζιανίνωφ, του Επισκόπου Θεοφάνους του Εγκλείστου, του Οσίου Νείλου της Σόρας, του Παϊσίου Βελιτσκόφσκυ, του Ιωάννου της Κρονστάνδης και άλλων
Ο πατήρ Β διηγήθη τον διάλογον αυτόν εις τον Γέροντα Σιλουανόν, τον οποίον βαθέως εξετίμα Ο Γέρων εις απάντησιν παρετήρησεν:
‐ Ηδύνασθε να είπητε εις τον διδάκτορα Μπ ότι οι μοναχοί ημών ουχί μόνον αναγινώσκουν αυτά τα βιβλία, αλλά και οι ίδιοι θα ηδύναντο να συγγράψουν παρόμοια … Οι μοναχοί δεν συγγράφουν, διότι ήδη υπάρχουν πολλά ωραία βιβλία και ικανοποιούνται δι’ αυτών Εάν όμως τα βιβλία αυτά δι’ οιονδήποτε λόγον εξηφανίζοντο, τότε οι μοναχοί θα συνέγραφον νέα
Εις τον καιρόν της μακράς αυτού ζωής εν τω Άθωνι ο Γέρων συνηντήθη μετά πολλών μεγάλων ασκητών Τινές εξ αυτών εγνώριζον εκ πείρας τας καταστάσεις εκείνας, περί των οποίων γράφουν οι μεγάλοι ούτοι ασκηταί, ως ο Ισαάκ ο Σύρος, ο Μακάριος ο Αιγύπτιος και άλλοι, και ως εκ τούτου ο λόγος του Γέροντος φαίνεται εις ημάς απολύτως δεδικαιολογημένος
Επί πολλά έτη το μέγα ιερορραφείον της Μονής διηύθυνεν ο πατήρ
Διάδοχος, μοναχός καθ’ όλα υποδειγματικός, μέχρι σχολαστικότητος επιμελής, εραστής των ακολουθιών, πολυμαθής, ήρεμος, δίκαιος και ευγενής εις την συμπεριφοράν προς τους ανθρώπους· έχαιρε της εκτιμήσεως πάντων Την ημέραν της εορτής αυτού επισκεφθείς αυτόν, εύρον αυτόν μεταξύ των πνευματικών αυτού φίλων: ένα γέροντα πνευματικόν, τον πατέρα Τρόφιμον και τον Γέροντα Σιλουανόν
Ο πνευματικός διηγήθη τι, όπερ είχεν αναγνώσει εις εφημερίδα, και στραφείς προς τον Γέροντα Σιλουανόν ηρώτησεν αυτόν:
‐ Και υμείς, Πάτερ Σιλουανέ, τί λέγετε περί αυτού;
‐ Δεν αρέσει εις εμέ, Άγιε Πνευματικέ, να αναγινώσκω εφημερίδας και να μανθάνω τα νέα αυτών, απήντησεν ούτος
‐ Διά τί;
‐ Διότι τα γραφόμενα εις τας εφημερίδας σκοτίζουν τον νουν και δυσχεραίνουν την καθαράν προσευχήν
‐ Παράδοξον, λέγει ο πνευματικός Κατ’ εμέ, αντιθέτως, αι εφημερίδες
συντελούν εις την προσευχήν Ζώντες εις την έρημον, ουδέν βλέπομεν, και ούτως η ψυχή ολίγον κατ’ ολίγον επιλανθάνεται του κόσμου, κλείεται εις εαυτήν, και ένεκα τούτου εξασθενεί η προσευχή … Εγώ, όταν αναγινώσκω τας εφημερίδας, βλέπω πώς ζη ο κόσμος, πώς πάσχουν οι άνθρωποι και εξ αυτού γεννάται εις εμέ ο πόθος να προσευχηθώ Τότε, είτε λειτουργώ είτε προσεύχομαι εις το κελλίον μου, παρακαλώ εξ όλης της ψυχής τον Θεόν δια τους ανθρώπους και τον κόσμον
‐ Η ψυχή, όταν προσεύχηται δια τον κόσμον άνευ εφημερίδων, γνωρίζει καλύτερον πώς θλίβεται όλη η γη, γνωρίζει ωσαύτως και ποίας ανάγκας έχουν οι άνθρωποι και λυπείται δι’ αυτούς
‐ Πώς δύναται αφ’ εαυτής η ψυχή να γνωρίση τί γίνεται εις τον κόσμον;
Ηρώτησεν ο πνευματικός
‐ Αι εφημερίδες γράφουν ουχί περί των ανθρώπων αλλά περί των γεγονότων, και πολλάκις αναληθώς Οδηγούν τον νουν εις την σύγχυσιν, και αλήθειαν εξ αυτών δεν μανθάνεις Ενώ η προσευχή καθαίρει τον νουν και διακρίνει καλύτερον τα πάντα
‐ Δυσκολεύομαι να συλλάβω τι θέλετε να είπητε, επανέλαβεν ο πνευματικός
Πάντες ανέμενον την απάντησιν του Γέροντος Σιλουανού, αλλ’ ούτος κύψας την κεφαλήν εκάθητο σιωπών, και δεν επέτρεψεν εις εαυτόν επί παρουσία πνευματικού και γηραιών μοναχών να εξηγήση πώς η ψυχή απομεμακρυσμένη παντός, δια της προσευχής υπέρ όλου του κόσμου, δύναται εν πνεύματι να γνωρίζη την ζωήν του κόσμου και τας χρείας και τα παθήματα των ανθρώπων
Αξιωθείς γνώσεως, της οποίας αξιούνται ελάχιστοι κατά γενεάν, ήτο ως να συνεστέλλετο εις τας συνομιλίας να προχωρήση πέραν του υπαινιγμού Ένεκα τούτου η μεγάλη σοφία και η εντελώς εξαίρετος πείρα αυτού συχνάκις παρέμενον κεκρυμμέναι από του συνομιλητού Συνήθως βλέπων ο Γέρων ότι οι πρώτοι αυτού λόγοι δεν εγένοντο αντιληπτοί, δεν ήλπιζε πλέον δι’ «επεξηγήσεων» να καταστήση ευνόητον εκείνο όπερ γνωρίζεται προ πάντων δια της πείρας Δεν απεφάσιζε δε να αποκαλύψη την εαυτού πείραν ένεκα της πνευματικής αυτού σωφροσύνης Ούτω κατά τον βίον αυτού παρέμεινεν «αφανής» Αναμφιβόλως τούτο ήτο ουχί μόνον το θέλημα του Θεού περί αυτού, αλλά και η προσωπική αυτού επιθυμία, την οποίαν ο Θεός εδέχθη και εξεπλήρωσεν αποκρύπτων αυτόν εισέτι και από των Πατέρων του Αγίου Όρους Εν τούτοις ουχί μέχρι τέλους Τινές, μοναχοί και μη, πρόσωπα τα οποία επεσκέφθησαν τον Άθωνα ή είχον αλληλογραφίαν μετά του Γέροντος, εξετίμησαν και ηγάπησαν αυτόν βαθέως, μεταξύ αυτών και επίσκοποι και ιερείς ανωτέρας θεολογικής μορφώσεως και ευλαβείς κοσμικοί
Ενθυμούμεθα το εξής γεγονός: Εφιλοξενήθη επί πολύ εν τη Μονή αλλοδαπός τις ορθόδοξος, εις τον οποίον η συνάντησις μετά του Γέροντος προεκάλεσε βαθείαν εντύπωσιν Ηγάπησε τον Γέροντα και συχνάκις επεσκέπτετο αυτόν Περί τούτου έμαθον οι μοναχοί Συναντήσας αυτόν ημέραν τινα εις τους διαδρόμους της Μονής ο Ιερομόναχος Ν, είς των πλέον ισχυρών μελών του ηγουμενοσυμβουλίου, είπε προς αυτόν:
‐ Δεν κατανοώ δια τί υμείς, πολυμαθής θεολόγος, επισκέπτεσθε τον Πατέρα Σιλουανόν, αγράμματον χωρικόν Δεν υπάρχει άρα γε ουδείς ευφυέστερος αυτού;
‐ Ίνα κατανοήση τις τον Γέροντα Σιλουανόν, πρέπει να είναι «πολυμαθής», απήντησεν ο φιλοξενούμενος, ουχί άνευ πόνου ψυχής Ο ίδιος Ιερομόναχος Ν, συνεχίζων να μη εννοή δια τί σέβονται και επισκέπτονται τον Γέροντα Σιλουανόν διανοούμενοι άνθρωποι, συζητών μετά του Πατρός Μεθοδίου, μοναχού διευθύνοντος επί πολλά έτη το βιβλιοπωλείον της Μονής, παρετήρησεν:
‐ Απορώ δια τί επισκέπτονται αυτόν Ούτος, υποθέτω, ουδέν αναγινώσκει
‐ Ουδέν αναγινώσκει, αλλά τα πάντα πράττει, ενώ άλλοι πολλά
αναγινώσκουν, αλλ’ ουδέν πράττουν, απήντησεν ο Πατήρ Μεθόδιος
Δ’ – Η ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΤΟΥ ΓΕΡΟΝΤΟΣ
Παραλλήλως προς όσα ελέχθησαν ανωτέρω, ο αναγνώστης δύναται να ανεύρη εν ταις Γραφαίς του ιδίου του Γέροντος διηγήσεις περί τινων γεγονότων της ζωής αυτού Ημείς δε επιτρέπομεν εις εαυτόν όπως προβή εις την έκθεσιν της διδασκαλίας του Γέροντος Κυρίως ειπείν, ουδεμίαν «διδασκαλίαν», υπό την συνήθη έννοιαν της λέξεως, είχεν Ό,τι ημείς παραθέτομεν ενταύθα είναι απόπειρα περιλήψεως των όσων ηκούσαμεν κατά τους χρόνους της μετ’ αυτού επικοινωνίας Θεωρούμεν αδύνατον να εξηγήσωμεν πώς και δια τί ήλθεν εις ημάς η πίστις προς τον Γέροντα, αλλά να είπωμεν ολίγα περί της στάσεως ημών έναντι αυτού, ίσως δεν θα ήτο περιττόν Τα θέματα των μετά του Γέροντος συνομιλιών ημών συχνάκις προεκαλούντο εκ των ερωτήσεων ημών προς αυτόν Πολλά, εξ όσων εθίγησαν κατά τας συνομιλίας αυτάς, δεν περιελήφθησαν εις τας γραφάς του Γέροντος Υποβάλλοντες εις αυτόν ερωτήματα ή απλώς ακροώμενοι αυτού, είχομεν την βεβαιότητα ότι οι λόγοι αυτού εκπορεύονται εκ της άνωθεν δοθείσης εις αυτόν πείρας και εδεχόμεθα αυτούς μέχρι σημείου τινός, καθώς όλος ο χριστιανικός κόσμος δέχεται την Αγίαν Γραφήν, ήτις παρέχει εις ημάς πληροφορίαν περί αληθειών, ως περί γεγονότων γνωστών και αναμφιβόλων Ό,τι έλεγεν ο Γέρων δεν ήτο καρπός διανοητικής επινοήσεως Ουχί Η εσωτερική αυτού πορεία ήτο εντελώς διάφορος Αληθινή πείρα και υπαρκτική γνώσις προελάμβανον τους λόγους αυτού Ένεκα τούτου οι λόγοι αυτού έφερον τον χαρακτήρα θετικής μαρτυρίας περί γεγονότων του πνευματικού κόσμου Εις αυτόν ήτο ξένον, ως τι περιττόν, η αναζήτησις των εκ των κάτω πορευομένων λογικών αποδείξεων, ασυνήθων εξ άλλου και εις την Αγίαν Γραφήν Ως ο Ιωάννης ο Θεολόγος, έλεγε και εκείνος: «Ημείς οίδαμεν» (Α’ Ιωάν γ’ κά) Ας λάβωμεν έν παράδειγμα εκ των γραφών του Γέροντος:
«Ημείς οίδαμεν ότι, όσον μεγαλυτέρα είναι η αγάπη, τοσούτον μεγαλυτέρα η οδύνη της ψυχής Όσον πληρεστέρα η αγάπη, τοσούτον πληρεστέρα η γνώσις Όσον φλογερωτέρα η αγάπη, τοσούτον εμπυρωτέρα η προσευχή Όσον τελειοτέρα η αγάπη, τοσούτον αγιώτερος ο βίος»
Εκάστη των τεσσάρων αυτών θέσεων θα ηδύνατο να εμφανισθή ως πολύτιμος επίστεψις βαθυτάτων φιλοσοφικών, ψυχικών και θεολογικών ερευνών, αλλ’ αύται δεν είναι αναγκαίαι δια τον Γέροντα και δεν κατέρχεται ούτος μέχρις αυτών Είπομεν ήδη ότι η επικοινωνία μετά του Γέροντος είχεν εντελώς ιδιαίτερον χαρακτήρα Δια των απλών ως προς την μορφήν συνομιλιών αυτού, δια της προσευχής αυτού, εγνώριζε να μεταφέρη τον συνομιλητήν εις ιδιαίτερον κόσμον Το σπουδαιότερον εις τούτο ήτο ότι ο συνομιλητής εισήρχετο εις τον κόσμον εκείνον ουχί αφηρημένως αλλά δια της εσωτερικής πείρας, ήτις μετεδίδετο εις αυτόν Τη αληθεία όμως, μόλις ηδύνατο τις, εξ όσων γνωρίζομεν, να κρατήση την δοθείσαν κατάστασιν, να εκπληρώση κατόπιν εις την ζωήν ό,τι εγνώρισε κατά την μετ’ αυτού κοινωνίαν Αναμφιβόλως, καθ’ όλον τον μετέπειτα βίον αυτών η
άρσις αυτής της χάριτος ήτο δι’ αυτούς ατελείωτος πηγή θλίψεως, διότι δεν δύναται να μη θλίβηται η ψυχή, ήτις ηξιώθη τοιούτου φωτός και κατόπιν εστερήθη αυτού Και όμως είναι πλέον λυπηρόν πως και άπεπλι να αγνοής παντελώς αυτό το φως προσέτι δε, όπερ συχνάκις παρατηρείται, ουδέ να υποψιάζησαι την ύπαρξιν αυτού Γνωρίζομεν αξιοπίστως ότι πολλοί επλησίαζον μετ’ αγάπης τον Γέροντα προς νουθεσίαν, ύστερον όμως απεμακρύνοντο μη δυνάμενοι να ζουν συμφώνως προς τον λόγον αυτού Ο λόγος αυτού ήτο απλούς, ήρεμος, αγαθός, ιλαρός, αλλά ίνα ακολουθήση τις τούτον έπρεπε να έχη εκείνο το ανίλεων προς εαυτόν, όπερ είχεν ο ίδιος ο Γέρων Έπρεπε να έχη την τόλμην εκείνην την οποίαν ο Κύριος απαιτεί παρά των ακολουθούντων Αυτόν, τουτέστι το «μισείν την εαυτών ψυχήν» (Λουκ ιδ’ )
Ο ΑΓΙΟΣ ΣΙΛΟΥΑΝΟΣ Ο ΑΘΩΝΙΤΗΣ
Μετάφρασις εκ του ρωσικού υπό του ιδίου του συγγραφέως και του Ιερομ. Ζαχαρίου
Ιερά Σταυροπηγιακή Μονή Τιμίου Προδρόμου Έσσεξ Αγγλίας1999
Τίτλος πρωτοτύπου:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου