Ο ΙΔΙΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΤΟΥ

Ταραχή εξαιτίας των υποδείξεων του Γέροντα.

Άδεια χωρίς ειρήνη. Πίστη κατ’ ανάγκη.

Τακτοποίηση στην Αθήνα.

Ιερά Μονή Πεντέλης, Αθήνα, 11 Μαΐου 1936

Χριστός Ανέστη!

Βαθυσέβαστε και αγαπητέ εν Κυρίω, πάτερ Σωφρόνιε,

Ευλογείτε!

Η αδελφότητα «Ζωή» είναι πραγματικά αξιοθαύμαστη, καθώς ένα μέσο μέλος της υπερέχει του μέσου Αθωνίτη μοναχού από παρά πολλές απόψεις. Οι καλύτεροι όμως Αθωνίτες, η αφρόκρεμα του Αγίου Όρους, υπερέχουν και της

«Ζωής» και όλων όσους γνωρίζω σε όλον τον κόσμο, γιατί τίποτε δεν αγιάζει τον άνθρωπο τόσο, όσο η αληθινή και η αδιάλειπτη προσευχή. Εσείς μεγαλοποιείτε υπερβολικά τις ανεπάρκειες των Αθωνιτών, όταν αναφέρετε «είμαστε πράγματι βάρβαροι». Ωστόσο υποψιάζομαι ότι τα λόγια σας δεν είναι απολύτως ειλικρινή: Διακρίνω σε αυτά μια έμμεση μομφή· θέλετε να πείτε ότι προσελκύσθηκα υπερβολικά … Ή ίσως ο αθωνικός μοναχισμός πραγματικά να σας φαίνεται βάρβαρος. Πολλά υποφέρατε από την αμάθειά τους.

Χαίρομαι πολύ που ο πατήρ Σιλουανός είπε: «Ας ζήσει εκεί, όσο θέλει η ψυχή του. Τα ίδια τα πράγματα θα τα δείξουν όλα». «Ας ζήσει όπου θέλει, αρκεί να φυλαχθεί, να [//361] ζήσει μοναχικά». «Ας ζήσει στην Αθήνα για τη δόξα του Θεού». Δεν γνωρίζω όμως γιατί θεωρείτε αναγκαίο να μου εξηγήσετε ότι με αυτά θέλει να βοηθήσει, ώστε επιλέγοντας εγώ επιτρεπτή, αλλά αμφίβολη και όχι την καλύτερη οδό, να έχω ειρήνη στην ψυχή μου. Αν εσείς μου μεταφέρατε μόνο την απάντηση, η ψυχή μου θα ήταν ειρηνική. Αλλά ακριβώς η εξήγησή σας μου  στερεί την ψυχική ειρήνη· τώρα στο βάθος της ψυχής θα υπάρχει πάντοτε ως πληγή ο λογισμός, η αμφιβολία. Με την έννοια ακριβώς αυτή σας παρακάλεσα να μη με μαλώσετε. Δέχθηκα την υπόδειξη ότι στην πορεία ενδέχεται να καθυστερήσω για χρόνια, ως θετική υπόδειξη από τον Θεό. Θεώρησα όμως δυνατό και αναγκαίο να το εφαρμόσω όχι μόνο για τα Ιεροσόλυμα, αλλά και για την Ελλάδα, για την οποία δεν έγινε ούτε λόγος τις τελευταίες ημέρες πριν την αναχώρησή μου, εφόσον έσπευδα για το Πάσχα στα Ιεροσόλυμα και τίποτε το ιδιαίτερο δεν περίμενα εδώ. Μένει μόνο να μου εξηγήσετε, πώς ο  Θεό υποδεικνύει μία το ένα, μία το άλλο. Αυτό με εξέπληξε και με σύγχυσε λίγο. Εν πάση όμως περιπτώσει οδηγήθηκα στη σκέψη ότι τέτοιες απαντάσεις δια μέσου της προσευχής δεν έχουν απόλυτη, αναλλοίωτη, «μαντική» σημασία. Σκέφτομαι για παράδειγμα ότι μπορούν να εξαρτώνται από την πρόθεση, τη βαθειά (ίσως ασυνείδητη) διάθεση αυτού που ερωτά για παράδειγμα, «Να σπουδάσω Θεολογία;» (εννοώντας με κρυφή διάθεση κενοδοξίας ότι θέλει να γίνει διδάκτορας της Θεολογίας). Δίνεται απάντηση: «Όχι». Σε μία όμως ημέρα ή σε ένα χρόνο η απάντηση μπορεί να είναι «ναι», γιατί η διάθεση καθαρίστηκε. Τώρα

επιθυμώ τη γνώση, για να υπηρετήσω τον Θεό και τον πλησίον. Από την άποψη αυτήν η «αντίφαση» μεταξύ της πρώτης υποδείξεως (Δύση) και της δεύτερης (Ιεροσόλυμα) απαλύνει τη δύναμη της πρώτης και ωθεί στην αρκετά πλατειά ερμηνεία της δεύτερης.

[//362] Παίρνοντας και τρίτη απάντηση, «ας μείνει στην Αθήνα, τα ίδια τα πράγματα θα δείξουν», ως από Θεού δια μέσου του Γέροντα, θα έμενα ήσυχα εδώ με την πεποίθηση ότι εκτελώ το θέλημα του Θεού, και ότι Εκείνος ο Ίδιος δια των οδών Του θα με οδηγήσει στη Δύση αργότερα. Εσείς όμως μου αποκαλύψατε ότι, η δεύτερη και η Τρίτη απάντηση δεν προέρχονται ούτε από την προσευχή του Γέροντα ούτε από τον Θεό, αλλά από τη σοφή (όμως ταυτόχρονα ανθρώπινη) ευγένεια του Γέροντα. Βρίσκομαι λοιπόν στη θέση του νέου του Ευαγγελίου, του μαθητού του Μεγάλου Ποιμένος και των αδελφών του Μεγάλου Αντωνίου …

«Δώσε σ’ αυτούς κάτι να φάνε και κατευόδωσέ τους με ειρήνη». Συμφωνώ ότι πολύ πιθανό να μην είμαι ικανός για κάτι υψηλότερο. Ωστόσο όμως λέχθηκε για να τους κατευοδώσει με ειρήνη και όχι με ταραχή …

Ενδέχεται να μην έχω ποτέ μου ειρήνη στην ψυχή και δεν μπορεί να έχω, γιατί πολύ αμάρτησα και αμαρτάνω. Ίσως είναι καλύτερα για μένα να μείνω εδώ, γιατί είμαι ικανός μόνο για συμπεριφορά πολύ χαμηλού επιπέδου. Στην πραγματικότητα όμως σκέφτομαι ότι, για να ενεργήσω με πίστη, χρειάζομαι να δω μεγάλη βεβαιότητα και σταθερότητα από πλευράς του εντελλόμενου. Αν ο πατήρ Σιλουανός μου ανακοίνωνε το θέλημα του Θεού με τέτοιο τόνο και τέτοια αυστηρότητα και δύναμη, που να μην αφήνει περιθώρια για αμφιταλάντευση, αν μου επαναλάμβανε ακριβώς το ίδιο στη παραμικρή απόπειρά μου να αποκλίνω και να αποχωρήσω, δεν νομίζω ότι θα επέτρεπα συμβιβασμό στον εαυτό μου. Θα πείτε όμως ότι ζωή με τέτοιες αταλάντευτες, απόλυτες υποδείξεις δεν είναι ζωή σύμφωνα με την πίστη και ίσως να έχετε δίκαιο. Αυτό είναι λεπτό θέμα και δεν μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε με αγένεια. Η πίστη προϋποθέτει επιθυμία. Επιτρέπεται άραγε να εξαναγκάσουμε κάποιον να πιστεύει; Θα θέλαμε ωστόσο  η ζωή να [//363] είναι κατά πάντα σύμφωνη με το θέλημα του Θεού. Άλλωστε δεν όρισα εγώ τον πατέρα Σιλουανό γέροντά μου, αλλά ο επίσκοπος Βενιαμίν. (Να τον ανταμείψει ο Κύριος γι’ αυτό το τόσο αγαθό έργο του!) Εγώ απλώς συμφώνησα. Έπειτα και οι δύο γράψαμε στον Γέροντα προσπαθώντας να επιτύχουμε τη συγκατάθεσή του. Η πρωτοβουλία όμως προερχόταν από τον Επίσκοπο και ήταν για μένα αναπάντεχη.

Παρακαλώ πολύ να ξεχάσετε εκείνα τα πολύ λίγα σχόλια που έκανα με αφορμή ενδεχόμενη προκατάληψη δική σας και του πατέρα Σιλουανού στις κρίσεις σας για την ελληνική Εκκλησία. Η ουσία δεν βρίσκεται σε αυτό. Νομίζω ωστόσο ότι για σας είναι ούτως ή άλλως δύσκολο να κρίνετε ανθρώπινα, γιατί περιβάλλεσθε από πλήθος ανθρώπων που λένε ανοησίες για την ελληνική Εκκλησία και δεν έχετε τη δυνατότητα να παρακολουθήσετε πάρα πολλά. Εγώ ο ίδιος μόλις τώρα ελευθερώνομαι από κάποιες προκαταλήψεις. Αιτία γι’ αυτό θεωρώ το γεγονός ότι έζησα πρώτον μεταξύ Ελλήνων Ουνιτών και στη συνέχεια μεταξύ Ρώσων, και γνώρισα κυρίως τον Άθω και τη Θεσσαλονίκη. Αλλά και οι Ουνίτες και οι Ρώσοι συκοφαντούν τους Έλληνες. Η Μακεδονία όμως και ο Άθως

διαφέρουν πολύ από τους τύπους που συναντώνται εδώ. Ωστόσο ποτέ δεν διανοήθηκα ότι η μη κατανόηση ή η άγνοια της ελληνικής πραγματικότητας μπορεί να επηρεάσει τις απαντήσεις του πατρός Σιλουανού που δίνονται από την προσευχή. Πέρασα το Άγιο Πάσχα εδώ στην Πεντέλη, ύστερα πήγα για τρεις εβδομάδες στην Κύμη (διαβάστε το γράμμα προς τον π. Βασίλειο) και τώρα επέστρεψα στην Αθήνα. Ο Αρχιεπίσκοπος Χρυσόστομος με ενέγραψε στην αδελφότητα της Πεντέλης. Έτσι μένω μέλος της Ρωσικής Εκκλησίας και μου παραχωρούν δωμάτιο στο Μοναστήρι και 1500 δρχ. τον μήνα με την ιδιότητα προσωρινού μέλους της αδελφότητος και φοιτητού της θεολογίας. Η Πεντέλη [//364] βρίσκεται όχι πολύ μακριά από την Αθήνα· 35’ λεπτά με το λεωφορείο, που εκτελεί οκτώ φορές το δρομολόγιο. Είναι σε μέρος υψηλό, δροσερό και όμορφο. Μικρό, αλλά πλούσιο Μοναστήρι, με δυναμικό δέκα έως δεκαπέντε εγκαταβιούντες μοναχούς. Αλλά και όλοι σχεδόν οι αρχιμανδρίτες και οι υπόλοιποι κληρικοί από τους μοναχούς που ανήκουν στην Αρχιεπισκοπή των Αθηνών είναι εγγεγραμμένοι στην αδελφότητα. Οι μοναχοί και οι ιερομόναχοι είναι καλοί, ήσυχοι και όχι φλύαροι. Δεν έχουν όμως ιδιαίτερο ζήλο. Υπάρχει μικρή ράθυμη ιδιορρυθμία χωρίς ένταση, αλλά και χωρίς δολοπλοκίες και συζητήσεις. Μου παραχώρησαν ευρύχωρο δωμάτιο με ιδιαίτερη κουζίνα και βοηθητικό χώρο, πολύ άνετο. Η ακολουθία γίνεται συχνά και με αρκετή τάξη. Υπάρχει δυνατότητα να προσευχηθείς. Το κυριότερο πλεονέκτημα είναι η ησυχία, η ελευθερία από κάθε περιέργεια και φλυαρία. Μπορείς να ζήσεις ανεξάρτητα, να εκπληρώσεις τα καθήκοντα σου στην εκκλησία και έπειτα να απομακρυνθείς εντελώς από τους ανθρώπους. Τις Κυριακές έρχεται κόσμος, εκδρομείς κ.ά., αλλά αυτό συμβαίνει μία φορά την εβδομάδα και όχι όλη την ημέρα. Βεβαίως πρέπει να ετοιμάσεις το φαγητό, αλλά είναι εύκολο να προμηθευτείς τα απαραίτητα υλικά. Οι έμποροι φέρνουν ψωμί, γάλα κ.τ.λ. καθημερινά. Με λίγα λόγια για το καλοκαίρι τακτοποιήθηκα ιδεωδώς έχοντας σχεδόν όλα τα προνόμια της ησυχαστικής ζωής, που ονειρευόμουνα να βρω στον Άθω, αλλά χωρίς τις ανεπάρκειες και τις δυσκολίες της. Εν μέρει ο τακτικός μισθός απαλλάσσει από πάρα πολλές μέριμνες και απώλεια χρόνου. Όταν όμως αρχίσουν τα μαθήκατα στο Πανεπιστήμιο, ή θα μου δώσουν δωμάτιο (δωρεάν  και πέρα από αυτό που έχω εδώ, όπου θα επιστρέφω τακτικά για μία ή δύο ημέρες) στο Μετόχι, Ίδρυμα στην Αθήνα, ή θα με τακτοποιήσουν στην Ψυχιατρική Κλινική, για την οποία σας έγραψα, [//365] ή σε κάποιο άλλο Ίδρυμα  ως εφημέριο. Στη Θεολογική Σχολή συμφώνησαν να μειώσουν τη φοίτησή μου από δύο χρόνια σε ένα. Λυπήθηκα, γιατί στην αρχή φαινόταν πώς θα την μειώσουν σε δύο χρόνια. Τώρα όμως συμβιβάστηκα, γιατί λένε διάφοροι καθηγητές ότι συμφωνούν να μην παρακολουθώ τα μαθήματα και να δίνω μόνο εξετάσεις. Μένει απλώς να παρουσιάσω βεβαίωση ότι τελείωσα το Γυμνάσιο. Ελπίζω ότι δεν θα έχω δυσκολίες με αυτό· έγραψα στην Αγγλία.

Χαίρομαι πολύ που ο π. Κ. σας γράφει από τη Σερβία. Τις ημέρες αυτές ο π. Λάζαρος μου ανακοίνωσε από τα Ιεροσόλυμα: «Μίλησα με τον Μητροπολίτη Αναστάσιο για την εκδίωξή σας από τον Άθω. Λέει ότι μέσω του Αρχιμανδρίτη Θεοφάνη, ο οποίος σύντομα θα έλθει εδώ, θα τους δώσει να καταλάβουν ότι δεν

επιδοκιμάζει καθόλου το είδος αυτό των ενεργειών τους. Λέει ότι πράγματι του ζήτησαν οι Αθωνίτες πληροφορίες σχετικά με σας και αυτός απάντησε ότι δεν είστε από τους «δικούς μας», δηλαδή ότι ανήκετε σε άλλη δικαιοδοσία. Λέει ότι ούτε καν πέρασε από το νου του ότι μπορούσε να προκληθεί κάποια εκδίωξη. Λέει όμως ότι είναι δυνατον να περιμένει κανείς στον Άθω παρόμοια πράγματα, γιατί εκεί υπάρχει πολλή άγνοια και φανατισμός. Αν του γράψετε, όπως επιθυμείτε, τότε σε απάντηση θα σας δηλώσει ότι δεν προκάλεσε αυτός αυτό το αποτέλεσμα».

Σας αποστέλλω πάλι μερικές επιτυχημένες φωτογραφίες. Ο πατέρας Σιλουανός βγήκε ωραία. Τώρα από μέρος μου θα υπάρξει αρκετά μακρά σιωπή. Εν πάση περιπτώσει μεγάλα γράμματα δεν θα γράψω.

Να φυλάξει ο Κύριος όλους σας!

Εύχεσθε για τη σωτηρία μου.

Δημήτριος