ΑΦΥΠΝΙΣΗ Η ζωή του. Η βαθμιαία επιστροφή στην πίστη.

Η απιστία στα δόγματα. Η στενότητα των ομολογιακών ορίων. Η ορμή για την αιωνιότητα.

Αγαπητέ εν Χριστώ πάτερ Σωφρόνιε, Ευλογείτε!

Βρετανική Πρεσβεία, Αθήνα, 21 Ιουλίου 1945.

Αισθάνομαι ένοχος απέναντί σου, γιατί δεν έγραψα για τόσον καιρό. Συγχώρεσέ με, αλλά μην νομίζεις ότι η σιγή μου σημαίνει έλλειψη αγάπης για σένα. Από το 1941 που έγινα γραφειοκράτης, αρχικά «στρατιωτικός» και έπειτα διπλωματικός υπάλληλος, από ανθρώπινη αδυναμία διέκοψα σχεδόν εντελώς την αλληλογραφία με όλους. Εκείνο που μου συμβαίνει είναι να κάθομαι τουλάχιστον επτά ώρες την ημέρα στο γραφείο (κάποτε μέχρι εννέα ή ακόμη και δώδεκα ώρες), και όταν επιστρέφω στο σπίτι μου, δεν έχω διάθεση να γράψω. Προτιμώ να διαβάζω, να διαλογίζομαι, να ασχολούμαι με τη μουσική, να συζητώ, να προσεύχομαι – να ασχολούμαι με οτιδήποτε άλλο εκτός από το να κάθομαι πάλι στο γραφείο.

Όταν σας έγραψα την τελευταία φορά, ήλπιζα να έρθω στον Άθω. Ο πρέσβυς μας, κοντά στον οποίο υπηρετώ ως διερμηνέας‐βοηθός, σκεπτόταν να επισκεφθεί το Άγιον Όρος το Πάσχα. Δεν τα κατάφερε όμως να απομακρυνθεί από την πρωτεύουσα. Διατηρώ ακόμη την ελπίδα, αλλά δεν γνωρίζω, αν η επίσκεψη θα πραγματοποιηθεί αυτόν τον χρόνο. Μάζεψα για σένα μερικά πράγματα, από [//390] εκείνα που μου υπέδειξες, αλλά δεν βρήκα ταξιδιώτη, στον οποίο να μπορώ να τα εμπιστευθώ, και δεν γνωρίζω αν τα ταχυδρομικά δέματα φθάνουν εκεί. Γράψε μου, αν μπορώ να τα εμπιστευθώ στο ταχυδρομείο.

Αυτές τις ημέρες με επισκέφθηκε ο Στέφανος, Έλληνας μοναχός από το Ρωσικό. Εγκατέλειψε τον Άθω, τον πνευματικό και τον Ηγούμενό του εκεί, γιατί επιθυμεί να σπουδάσει. Μου άφησε πολύ καλή, θα τολμούσα να πω και κατανυκτική εντύπωση, χάρη στην πραότητα και την ταπείνωσή του. Ήθελε να μεταβεί στα Ιεροσόλυμα, πράγμα που τώρα είναι δύσκολο. Μετά από κάποιο δισταγμό ο Μητροπολίτης των στρατιωτικών δυνάμεων Παντελεήμων, πρώην Καρυστίας, που τον είχε κοντά του πριν τη μετάβασή του στο Άγιον Όρος, τον πήρε πάλι υπό την προστασία του. Είναι δύσκολο σε τέτοιες περιπτώσεις, τί συμβουλή να δώσεις στον άνθρωπο. Να φύγει άραγε από το καθαρώς μοναχικό περιβάλλον; Πιστεύω ότι οδηγείται από τις πιο καθαρές διαθέσεις, αλλά φοβάμαι ότι θα απογοητευθεί. Γράψε μου, αν τον γνωρίζεις και αν έχεις κάποια γνώμη σχετικά.

Έχοντας απομακρυνθεί σχεδόν εντελώς από τον Θεό, χωρίς να έχω βρει ικανοποίηση στο κοσμικό περιβάλλον, και έχοντας φθάσει σε σημείο ανόητης αδιαφορίας και αδυναμίας, επιστρέφω τώρα προοδευτικά στην πίστη προς τον Θεό, την αιώνια ζωή και την υπευθυνότητα και τον πόθο της ενώσεως με τον  Θεό. Αυτό συνέβη σε μένα με ανορθόδοξο και κατά την κρίση μου μάλλον με ανεπιθύμητο τρόπο· γι’ αυτό και δεν θα σου το διηγηθώ για την ώρα. Παρατηρώ

προς το παρόν ότι ζω με βαθύτερη ζωή προσευχής, παρά την πολυετή ανεπιτυχή ιερατική μου διακονία. Μπορώ μόνο να πω ότι, αν και παρέμεινα ορθόδοξος υπό την έννοια της παραδόσεως, βρίσκω δηλαδή ικανοποίηση μόνο στην ορθόδοξη έκφραση του χριστιανισμού και αισθάνομαι αποξένωση από τις άλλες εκκλησίες, σταμάτησα παρόλα αυτά [//391] να πιστεύω σε πολλά Ορθόδοξα δόγματα και να προσπαθώ να προσαρμόζομαι προς όλο το Ορθόδοξο πολίτευμα. Με την εσωτερική πάλη απέκτησα κάποια πνευματική ελευθερία, στην οποία βρίσκω όχι αδυναμία αλλά δύναμη. Από την πείρα οδηγήθηκα στο συμπέρασμα ότι, όπως και στον Καθολικισμό έτσι και στην Ορθοδοξία, η προσπάθεια να εντάξω εξ ολοκλήρου τον εαυτό μου σε καθαρά ομολογιακά πλαίσια απλώς  εξασθενεί μέσα μου κάθε εν γένει θρησκευτική πίστη, καθιστά ακατανόητη και μη πραγματική στη συνείδησή μου τη σχέση της θείας αγάπης και προνοίας προς ολόκληρη την ανθρωπότητα. Δεν μπορώ να επιστρέψω στην ορθόδοξη ιερωσύνη ή στο μοναχισμό, μολονότι επιθυμώ βαθιά να αποχωρήσω εντελώς από τον κόσμο. Αλλά από αυτό το τελευταίο με συγκρατεί η ως τώρα κατάστασή μου ως Άγγλου υπηκόου που μετακινείται συνεχώς και το αίσθημα υποχρεώσεως απέναντι σε κάποιους ανθρώπους, ένα αίσθημα καθήκοντος, μια αβεβαιότητα για το αν είναι ορθός ένας τέτοιος δρόμος για μένα. Προς το παρόν λοιπόν δεν γνωρίζω σαφώς τί θα κάνω· θα συνεχίσω μάλλον να εργάζομαι για πολύ στην Πρεσβεία προσπαθώντας έτσι να οικοδομήσω την ευτυχία μου, για να έχω τη δυνατότητα να αφιερώνω όσο το δυνατό περισσότερο χρόνο σε πνευματικές ενασχολήσεις. Θα με καταλάβεις άραγε; Δεν γνωρίζω. Αμφιβάλλω αν συμφωνήσεις. Παραταύτα, όπως εγώ σου έγραψα, και εσύ σημειώνεις στο τελευταίο σου γράμμα που μόλις έλαβα, «θα ήθελα να διατηρήσω με σένα κάθε δυνατή πνευματική σχέση κάτω από όλες τις περιστάσεις» …

Ανησυχώ που μου γράφεις ότι δεν τακτοποιήθηκες από πρακτικής πλευράς. Υποθέτω πως η εγγύτητα στο Μοναστήρι και η εξάρτηση από αυτό σε επιβαρύνουν. Αν χρειάζεσαι χρήματα για να τακτοποιηθείς, γράψε μου.

Συχνά σε σκέφτομαι και προσεύχομαι για σένα κάθε [//392] ημέρα. Θα  ήθελα πολύ να ιδωθούμε. Δεν γνωρίζω μόνο αν θα σου προξενήσει θλίψη και απορία η αλλαγή στις πεποιθήσεις μου, στον τρόπο ζωής μου. Προσευχήσου για το φωτισμό του νου μου. Ένα μόνο επιθυμώ, να γνωρίσω την αλήθεια, να ζήσω  εν Θεώ, να ετοιμασθώ για την αιώνια ζωή. Η ζωή περνάει. Είμαι σαραντατριών ετών. Η επιθυμία να πραγματοποιήσω κάποιο διανοητικό έργο ή γενικά κάτι στον κόσμο ολοένα και απομακρύνεται από μένα· δεν επιθυμώ να γίνω κάποιος  ή κάτι με την κοσμική έννοια. Η μνήμη του θανάτου και η δίψα για το «αυθεντικό είναι» δεν με εγκαταλείπουν. Ωστόσο την ανησυχία για την κατάσταση της  ψυχής μου, το αίσθημα του τραγικού χαρακτήρα της πνευματικής ζωής του ανθρώπου, την αγωνία για τη σωτηρία, την αίσθηση της ανάγκης για αγώνα και ασκητισμό, όλα αυτά επίσης τα έχω εγκαταλείψει. Εσωτερικά είμαι εντελώς ήσυχος· η ζωή μου είναι κοπιαστική, μετριοπαθής και αρκετά νηφάλια, αλλά χωρίς καθόλου άσκηση· ο κύριος πόθος μου, το σπουδαιότερο ενδιαφέρον της ζωής μου, είναι «η στροφή προς τα έσω», όπως γράφεις εσύ ο ίδιος για τον εαυτό σου. Ασχολούμαι όμως με αυτό ήσυχα, με μέτρο, φλεγματικά. Ίσως επέστρεψα

στην αγγλική νοοτροπία μου, πράγμα για το οποίο δεν μετανιώνω. Γιατί δεν υπάρχει εσωτερική ελευθερία και αληθινή αυτογνωσία στην επιδίωξη να προσαρμοσθώ σε ένα ξένο τρόπο ζωής, να γίνω επιφανειακά Ρώσος ή Έλληνας. Ίσως μου πεις ότι βρίσκομαι σε πλάνη και απάτη. Είμαι έτοιμος να ακούσω με προσοχή τη γνώμη σου.

Περιμένω γράμμα σου. Θα ήθελα να αλληλογραφώ, αν και ο ίδιος με δυσκολία επιδίδομαι στο γράψιμο … Να προσεύχεσαι, να προσεύχεσαι για μένα τον αμαρτωλό.

Ο εν Χριστώ αδελφός σου,

που ονομάζεται τώρα πάλι Δαβίδ,

αλλά για σένα ακόμη Δημήτριος