Η ΒΙΩΣΗ ΠΕΙΡΑΣΜΟΥ

Επιστολή 18

Η ΒΙΩΣΗ ΠΕΙΡΑΣΜΟΥ

Για την αγάπη χρειάζεται πάλη. Η προσευχή του ενός για τον άλλο.

Αυτομεμψία. Ένδεια υλική και πνευματική. Ο σεβασμός του αποστολέα για την ρωσική Εκκλησία.

Άθως, Απρίλιος 1934

Αληθώς Ανέστη ο Κύριος! Πολύτιμε πάτερ Δαβίδ, Ευλογείτε!

Και εγώ πολύ καλά θυμάμαι το Πάσχα του 1932, και ίσως την ακόμη καλύτερη περίοδο που ακολούθησε μετά το Πάσχα. Πρόκειται πράγματι για ανεπανάληπτη εποχή στη ζωή μας. Συνεχίσθηκε με κάποιες αναπόφευκτες δυσκολίες περίπου ως τα Χριστούγεννα, αλλά ύστερα επήλθε διάσταση. Θέλω εντούτοις να πιστεύω ότι η αγάπη του Χριστού, όταν μια φορά αρχίσει, δεν τελειώνει στους αιώνες. Η πείρα ωστόσο της ζωής διδάσκει ότι για τη διαφύλαξή της πρέπει να πολεμάμε ακατάπαυστα και με δύναμη. Κάποτε πάλι μας προκαλεί έκπληξη το πώς απουσιάζει ακόμη και όταν η καρδιά έχει γίνει πια κατώδυνη από το κλάμα γι’ αυτήν. Αλλά δεν χάνω την ελπίδα ότι με τη βοήθεια του Θεού θα αποφύγουμε την ήττα.

Οι λίγες ειδήσεις σας μου έφεραν μεγάλη χαρά. Ανέζησα πάλι. Βέβαια στο διάστημα που μεσολάβησε από τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή (1933) ως το Πάσχα αυτό πικραινόμουν κατά καιρούς τόσο, ώστε μόλις και μετά βίας δεν μετάνιωσα [//233] για τη συνάντησή μας. Και αυτό, παρόλο που προέβλεψα ότι όλα αυτά που έγιναν ήταν αναπόφευκτα. Από την αρχή της αλληλογραφίας μας ξεκινούσα πάντοτε με φόβο το γράμμα … και με ενδυνάμωνε μόνο η συνείδηση πως αυτό είναι αναγκαίο για κάποιο χρονικό διάστημα. Από τα πρώτα κιόλας γράμματα δεν αρνήθηκα τον κλήρο που μου έλαχε. Γνώριζα εξ αρχής ότι στη συγκεκριμένη εποχή ο κλήρος αυτός ξεπερνούσε τις δυνάμεις όχι μόνο εμού του ελεεινού και άφρονα, αλλά πιθανότατα και οποιουδήποτε άλλου. Έπειτα, γιατί αυτή ακριβώς η αλληλογραφία μας οδήγησε στον μακροχρόνιο εκείνο πειρασμό που δοκιμάσαμε και που με τη χάρη του Θεού ίσως δεν επαναληφθεί.

Αν σε αυτά που λέω βλέπετε κάτι άλλο εκτός από την αγάπη, τότε κάνετε λάθος.

Τώρα δεν υπάρχει καμιά ανάγκη να διατηρήσει η σχέση μας τη μορφή που είχε νωρίτερα. Ο καιρός της πέρασε οριστικά. Η προσευχή του ενός για τον άλλον είναι το μόνο που μας απομένει. Η δύναμη της προσευχής είναι πολύ μεγάλη. Έχετε κιόλας δοκιμάσει πίκρες στην οδό εκείνη, στην οποία εισήλθατε … αλλά αυτό είναι μόλις η απαρχή. Πόσο πικρή και θλιβερή είναι για την ψυχή η οδός που οδηγεί πίσω από τον Κύριο Ιησού Χριστό «επί το εκούσιον πάθος»! Με το δίκαιό του ο όσιος Ιωάννης της Κλίμακος λέει: «Πρέπει να εξετάζει καλά καθένας τον εαυτό του και έπειτα να πλησιάζει για να γευθή τον άρτο με  τα πικρά χόρτα

και να πιή το γεμάτο δάκρυα ποτήρι της μοναχικής ζωής, μη τυχόν η επιπόλαια κατάταξή του στο στράτευμα των μοναχών γίνη αιτία της καταδίκης του»1.

[//234] Δεν με εκπλήττουν καθόλου όσα σας συνέβησαν. Ωστόσο απορώ κάπως με το εξής. Αλήθεια υπερβολικά γρήγορα συνέβη σε σας εκείνο που αρχίζει συνήθως μετά την πάροδο μερικών χρόνων. Και αυτό, γιατί σας προσμετρήθηκαν ενδεχομένως τα προηγούμενα χρόνια, εκείνα δηλαδή πριν από την προσέλευσή σας (στην Ορθοδοξία).

Όταν διάβασα τις αυτοκατακρίσεις σας, τότε θυμήθηκα ότι ένας Γέροντας, που αναφέρεται στο Γεροντικό, είπε σε κάποιον Αιγύπτιο μοναχό που παραπονιόταν ότι συνεχώς νικάται από τους αισχρούς λογισμούς: «Θαυμαστοί οι Αιγύπτιοι μοναχοί, μέμφονται τον εαυτό τους για πολλά, που στην ουσία δεν υπάρχουν, ενώ οι Ιεροσολημίτες αντιθέτως αγαπούν να επαινούν τον εαυτό τους για χαρίσματα, που στην πραγματικότητα δεν διαθέτουν».

Συγχωρείστε με, αγαπητέ, αν επιτρέπω ακόμη στον εαυτό μου να επαναλαμβάνει πάλι εκείνο, που μου φαίνεται πως ήδη εξέφρασα αρκετές  φορές. Η ψυχή μου κλίνει, όπως και πριν, προς το ότι παρόλο που υπάρχουν μερικές ηθικές δυσκολίες, για να ζήσετε στο Λονδίνο, ωστόσο αυτός είναι ο μοναδικός χώρος, τουλάχιστον προς το παρόν, όπου θα βρείτε αγαθές και ευνοϊκές συνθήκες για τον εαυτό σας. Ταυτόχρονα θα είστε εκεί χρήσιμος και στους άλλους περισσότερο από οπουδήποτε αλλού – δεν θέλω να αναφέρω καν την Αμερική, όπου η διαμονή σας είναι υπερβολικά επιζήμια. Από την  αρχή αυτής της ριψοκίνδυνης επιχειρήσεως του ταξιδιού στην Αμερική ήμουν αντίθετος, αλλά μόνο επειδή με φέρατε μπροστά σε τετελεσμένο γεγονός, δεν μου δόθηκε η δυνατότητα να σας μιλήσω γι’ αυτό, για να μη σπείρω στην ψυχή σας αμφιβολίες και αντιπάθεια προς το προκείμενο έργο σας2.

[//235] Στο Λονδίνο θα λυθεί αναμφισβήτητα ευνοϊκά για σας και το οικονομικό θέμα.

Με τα δάκρυα αντλείτε από μέσα σας τη δύναμη να αστειεύεστε για την πενία που σας βρήκε. Συμμεριζόμενος πλήρως τη θλίψη σας χαίρομαι ταυτόχρονα, καθώς ήδη αισθανθήκατε την ωφέλεια της υλικής ένδειας για την ψυχή3.

1 Ιωάννου του Σιναΐτου, Κλίμαξ 1,18, PG 88,636C. «… δοκιμαζέτω έκαστος εαυτόν, και ούτως εκ του άρτου αυτής του μετά πικριδίων και εκ του ποτηρίου αυτής του μετά δακρύων εσθιέτω και πινέτω, ίνα μη εις κρίμα εαυτώ στρατεύηται». (Μετάφραση από την έκδοση Ι. Μονής Παρακλήτου), Ωρωπός Αττικής 1978, σ. 42.

2 Διόρθωση: «Με όλη μου την ψυχή διαφωνούσα και ήθελα να σας γράψω γι’ αυτό, αλλά ο π. Σιλουανός δεν μου επέτρεψε να το πράξω, λέγοντας ότι τώρα, εφόσον βρισκόμαστε μπροστά σε ήδη τετελεσμένο γεγονός, δεν επιτρέπεται να γράψω τίποτε εναντίον, ώστε να μη γεννηθούν στην ψυχή σας αμφιβολίες ή αρνητικές διαθέσεις απέναντι στον επίσκοπο Βενιαμίν και στο έργο εκείνο, για το οποίο ταξιδέψατε».

3 Προσθήκη: «Συγχωρείστε με, και μολονότι πολύ συμπάσχω με σας, εντούτοις θεωρώ καλό να γνωρίζει κάποιος και την υλική ένδεια, που πολύ ταπεινώνει την ψυχή».

Είμαι σε θέση να αποδεχθώ σε μικρό μόνο βαθμό τη σκέψη σας ότι η ανεπάρκεια σε υλικά αγαθά «παντοιοτρόπως δυσχεραίνει το εκκλησιαστικό έργο». Η πνευματική μας ένδεια (με την κακή της έννοια, δηλαδή ως απουσία πνευματικής δυνάμεως), αυτή αποτελεί αληθινά μεγάλο πρόσκομμα.

Ο Γέροντας πατήρ Σιλουανός μου ζήτησε χθες το βράδυ να σας γράψω φάκελλο, και έστειλε ήδη το γράμμα του μη περιμένοντας το δικό μου. Σήμερα όμως το βράδυ ήρθε πάλι να μου πει να σας γράψω εξ ονόματός του, να πάτε στο Λονδίνο, χωρίς να έχετε την παραμικρή αμφιβολία.

Σχετικά με τη διαμονή σας στην Αμερική είπε: «Δεν ευδοκεί η ψυχή μου να παραμείνει εκεί».

Ο Μητροπολίτης Σέργιος, ο Μητροπολίτης Ελευθέριος, ο Γέροντας πατήρ Σιλουανός, όλοι επιθυμούν να μεταβείτε στο Λονδίνο. Τί θέλετε λοιπόν περισσότερο;

Για την ιδέα σας να εγγραφείτε στη Θεολογική Σχολή Αθηνών ο Γέροντας πατήρ Σιλουανός τοποθετείται αρνητικά. [//236] (Στη Θεσσαλονίκη δεν υπάρχει Θεολογική Σχολή. Η Σχολή της Χάλκης πάλι μοιάζει με τις ρωσικές Θεολογικές σχολές, αν και είναι λίγο ανώτερη από αυτές).

Και τώρα πάλι σχετικά με την αλληλογραφία μας. Εσείς, όπως φαίνεται από το γράμμα σας, φυλάγετε τα γράμματά μου ως τώρα, αλλά εγώ δεν θα ήθελα να πέσουν αυτά τυχαία σε άλλα χέρια, και γι’ αυτό σας παρακαλώ να τα καταστρέψετε. Εκτός από αυτό, είναι γραμμένα για συγκεκριμένο πρόσωπο  κάτω από ειδικές συνθήκες. Τα γράμματα αυτά δεν περιέχουν ολοκληρωμένες σκέψεις, αλλά προορίζονται από κάθε άποψη για κάποια μεταβατική περίοδο. Και επί πλέον εξαρχής η αλληλογραφία μου μαζί σας αντιμετωπίσθηκε με μεγάλη δυσαρέσκεια από την πλειοψηφία των γερόντων. Ο λόγος, μου φαίνεται, οφείλεται κυρίως στο ότι οι Αθωνίτες γέροντες (στη συντριπτική πλειοψηφία) δεν διάκεινται ευνοϊκά απέναντι στον Μητροπολίτη Σέργιο, γιατί κρίνουν το έργο  του με τα μάτια του Μητροπολίτου Αντωνίου και της συνόδου του. Εγώ δεν απέκρυψα την τοποθέτησή μου υπέρ της Ρωσικής Πατριαρχικής Εκκλησίας, γι’ αυτό και δέχθηκα κάποια καταδίωξη4. Ως εκ τούτου και τον περασμένο χρόνο, για να αποφύγω δυσάρεστα γεγονότα, ήμουν αναγκασμένος να  σας παρακαλέσω να μην απευθύνετε τα γράμματά σας στο όνομά μου. Η κατάσταση δεν άλλαξε. Επομένως, σας παρακαλώ, ειδήσεις γενικού χαρακτήρα να τις ανακοινώνετε στον Γέροντα πατέρα Σιλουανό, και μόνο όταν πρόκειται [//237] για κάτι ιδιαίτερο και ειδικό να το τοποθετείτε για μένα σε ξεχωριστό σφραγισμένο φάκελλο. Τώρα θα γράφετε (για να μη λυπείτε τον Γέροντα) λίγο κατά τη ρωσική συνήθεια: «Είμαι ζωντανός, υγιής, το ίδιο επιθυμώ και για σας». Και αυτό περίπου τρεις φορές τον χρόνο.

4 Σημείωση του μεταφραστή: Την εποχή εκείνη η Ρωσική Εκκλησία χωρίσθηκε σε δύο παρατάξεις. Από τη μια βρισκόταν το Πατριαρχείο με επικεφαλής τον Μητροπολίτη Σέργιο, και από την άλλη ο Μητροπολίτης Αντώνιος που σχημάτισε την υπερόρειο Ρωσική Εκκλησία της διασποράς, που χαρακτηριζόταν από σχισματικές θέσεις και φρόνημα. Και στο θέμα αυτό η μετέπειτα Εκκλησιαστική ιστορία δικαίωσε τις θέσεις του Γέροντα.

Σας ασπάζομαι με παντοτινή εν Κυρίω αγάπη,

o ανάξιος ιεροδιάκονος Σωφρόνιος

Άθως, Απρίλιος 1934 5